Rodzaje obowiązku alimentacyjnego
Podział na rodzaje obowiązku alimentacyjnego wynika z rozróżnienia sytuacji (i przesłanek do orzeczenia alimentów) z uwagi na to czy i który z małżonków jest winny rozkładu pożycia małżeńskiego. Różnice te mogą wpływać na podjęcie decyzji w zakresie zgłoszenia w trakcie postępowania o rozwód żądania ustalenia, że drugi małżonek jest wyłącznie winny.
Obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami może przybrać postać:
- „zwykłego” obowiązku alimentacyjnego
- „rozszerzonego” obowiązku alimentacyjnego
Polecamy: Seria 5 książek. Poznaj swoje prawa!
„Zwykły” obowiązek alimentacyjny
„Zwykły” obowiązek alimentacyjny może być orzeczony jeśli małżonek żądający alimentów nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Były małżonek może żądać alimentów gdy pozostaje w niedostatku. Z niedostatkiem mamy do czynienia w sytuacji, gdy uprawniony do alimentów nie ma możliwości zarobkowych i majątkowych pozwalających mu na zaspokojenie jego potrzeb w sposób pełny bądź częściowy. Co więcej stan niedostatku nie może być zawiniony przez małżonka żądającego alimentów. Były małżonek nie może liczyć na zasądzenie alimentów, jeśli sam swoim zachowaniem doprowadził do tego, że nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb (pomimo możliwości nie podejmuje pracy w ogóle lub pracy adekwatnej do wykształcenia i doświadczenia).
„Rozszerzony” obowiązek alimentacyjny
„Rozszerzony” obowiązek alimentacyjny może być orzeczony jeśli:
- jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego (niezależnie od tego, że istniały też przyczyny niezawinione przez żadnego z małżonków)
- a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnego małżonka niewinnego. W tym przypadku małżonek żądający alimentów nie musi pozostawać w niedostatku.
Przesłanki przy orzekaniu o alimentach na rzecz małżonka
Podobnie jak w przypadku innych roszczeń alimentacyjnych, sąd ma zbadać jakie są usprawiedliwione potrzeby małżonka uprawnionego, a także możliwości zarobkowe i majątkowe małżonka zobowiązanego. Alimenty nie powinny zostać zasądzone, jeśli małżonek uprawniony jest w niedostatku, ale małżonek zobowiązany nie ma możliwości ani zarobkowych, ani majątkowych by udzielić wsparcia finansowego byłemu małżonkowi
Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego
Obowiązek alimentacyjny pomiędzy byłymi małżonkami wygasa:
- z chwilą śmierci małżonka uprawnionego
- z chwilą śmierci małżonka zobowiązanego
- w momencie zawarcia nowego związku małżeńskiego przez małżonka uprawnionego (z punktu widzenia formalnego, zawarcie tylko ślubu kościelnego nie powoduje wygaśnięcia tego obowiązku, ale oczywiście sąd rozpoznający sprawę powinien brać pod uwagę, czy w takim razie roszczenie jest zgodne z zasadami współżycia społecznego)
- z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu (uprawomocnienia się orzeczenia rozwiązującego małżeństwo – tylko w przypadku gdy zobowiązany jest małżonek, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego
- gdy roszczenie jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego
- orzeczenie może być zmienione (na podstawie art. 138 kro), w razie zmiany stosunków, w tym gdy odpadnie już potrzeba udzielania wsparcia byłemu małżonkowi lub sytuacja zobowiązanego ulegnie pogorszeniu
Przedłużenie obowiązku alimentacyjnego
Zwykły obowiązek alimentacyjny, w sytuacji gdy małżonek zobowiązany nie został uznany za winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, trwa co do zasady 5 lat od daty orzeczenia rozwodu.
Sąd może ten okres wydłużyć, pod warunkiem, że:
- zachodzą wyjątkowe okoliczności (np. całkowita utrata zdolności do pracy)
- przyczyny uzasadniające przedłużenie obowiązku powstały przed upływem 5 lat od uprawomocnienia się wyroku rozwodowego
- małżonek uprawniony złoży odpowiedni pozew (o przedłużenie obowiązku alimentacyjnego lub podwyższenie kwoty alimentów). Pozew może być złożony po upływie 5 lat od daty orzeczenia rozwodu
Przedłużenie następuje na okres wskazany przez sąd rozpoznający sprawę – w zależności od okoliczności konkretnej sprawy oraz od przyczyn stanowiących wyjątkowe okoliczności. Istnieje możliwość przedłużenia tego obowiązku na czas nieograniczony (np. w przypadku trwałej niepełnosprawności uniemożliwiającej uzyskanie środków na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb).
Inne zasady dotyczące obowiązku alimentacyjnego między byłymi małżonkami
Wierzytelności alimentacyjne:
- nie mogą być przedmiotem cesji, zastawu, czy przejęcia długu
- nie podlegają egzekucji i umorzeniu przez potrącenie
- małżonek uprawniony nie może się zrzec się prawa, roszczenia ani świadczenia
- dochodzenie „alimentów wstecz” możliwe jest tylko, gdy z tego okresu pozostają jakieś niezaspokojone potrzeby lub zobowiązania zaciągnięte przez uprawnionego na zaspokojenie tych potrzeb
Dochodzenie alimentów na rzecz małżonka
Małżonek / były małżonek może zgłosić żądanie zasądzenia na jego rzecz alimentów:
- w sprawie rozwodowej lub o separację (przed sądem okręgowym)
- w odrębnej sprawie o zasądzenie alimentów - już po uprawomocnieniu się wyroku rozwodowego/separacji (przed sądem rejonowym)
Warto pamiętać, przy formułowaniu żądania (lub odpowiedzi na zgłoszone żądanie), że w przypadku orzekania o alimentach na rzecz małżonka, nie ma zastosowania zasada równej stopy życiowej (inaczej niż w przypadku alimentów na rzecz dzieci). Ale wpływ na orzeczenie (ewentualnie wysokość alimentów) może mieć spłata uzyskana od drugiego małżonka tytułem podziału majątku.
Polecamy serwis: Alimenty