Rozwód z winy obu stron: alimenty, koszty procesu

Orzeczenie rozwodu w sądzie

Artykuł 56 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej k.r.o.), wskazuje na ogólne zasady dotyczące możliwości orzeczenia rozwodu:

§ 1. Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.

§ 2. Jednakże mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

§ 3. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)

Zgodnie z powyższym, małżeństwo może zostać rozwiązane przez rozwód. O rozwodzie orzeka sąd. Nie jest możliwe rozwiązanie małżeństwa za pomocą porozumienia stron ani w trybie administracyjnym. Aby Sąd mógł orzec rozwód, musi nastąpić zupełny i trwały rozkład pożycia małżonków. Zupełny rozkład pożycia polega na ustaniu wspólnego życia małżonków na wszelkich jego płaszczyznach. Najczęściej przejawia się zerwaniem małżeńskiej więzi duchowej (uczuciowej), fizycznej (intymnej) oraz gospodarczej. Rozkład pożycia jest trwały wtedy, gdy nie ma możliwości na powrót małżonków do wspólnego życia. W sytuacji, gdy małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci Sąd weryfikuje także, czy dobro dzieci nie sprzeciwia się orzeczeniu rozwodu.

Orzeczenie o winie rozkładu pożycia

Orzeczenie o winie rozkładu pożycia sąd zamieszcza w sentencji wyroku rozwodowego. W świetle utrwalonego orzecznictwa, może mieć ono wyłącznie jedną z trzech postaci: oboje małżonkowie ponoszą winę rozkładu pożycia; albo jeden z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia (tzw. wyłącznie winny rozkładu pożycia) albo żaden z małżonków nie ponosi winy rozkładu pożycia.

Sąd także może zaniechać orzekania o winie tylko na zgodne żądanie małżonków (art. 57 § 2 zd. 1 k.r.o.) i jest związany tym żądaniem. Żądanie lub zgoda na zaniechanie orzekania o winie mogą być zgłoszone lub cofnięte aż do chwili zamknięcia rozprawy w II instancji. Jeżeli Sąd na zgodne żądanie małżonków zaniechał orzekania o winie następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy (art. 57 § 2 zd. 2 k.r.o.). W orzecznictwie ugruntowane jest, że winę w świetle art. 57 k.r.o. należy rozumieć tak, jak na gruncie KC. Za zawinione uznaje się działanie lub zaniechanie, będące wyrazem woli małżonka, które – na skutek naruszenia wynikających z przepisów prawa lub zasad współżycia społecznego obowiązków małżeńskich – doprowadziło do rozkładu pożycia małżeńskiego. W konsekwencji dla orzeczenia winy sąd powinien stwierdzić łącznie wystąpienie:

• po pierwsze, zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego;
• po drugie, zawinionego zachowania małżonka;
• po trzecie, związku przyczynowego między tym zachowaniem a rozkładem pożycia.

Ustalenie winy rozkładu pożycia ma wpływ na dopuszczalność orzeczenia rozwodu (art. 56 § 3 k.r.o.), a także istnienie, zakres oraz czas trwania obowiązku alimentacyjnego między rozwiedzionymi małżonkami (art. 60 k.r.o.).

Dla doprecyzowania: rozwód z winy obu stron to taki, w którym każde z małżonków przyczyniło się swoim zachowaniem do rozkładu pożycia a w konsekwencji, do rozpadu małżeństwa. Należy pamiętać, że w takim orzeczeniu nie chodzi o to, czyje zachowanie bardziej doprowadziło do rozwodu. W praktyce sytuacja wygląda tak, że jeden z małżonków rzeczywiście dopuścił się nieodpowiedniego zachowania względem drugiego małżonka, ale ten nie pozostał mu dłużny. Jego zachowanie było także nieodpowiednie. Nie poczynił żadnych kroków, aby ratować małżeństwo.

Rozwód jest skutkiem ustania małżeństwa. Z chwilą uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód małżeństwo ulega rozwiązaniu. Sąd nie określa chwili ustania małżeństwa. Dotyczy to również sytuacji, w której sąd uznaje orzeczenie rozwodowe wydane za granicą (zob. B. Czech, w: Piasecki, Komentarz KRO, 2011, art. 56, Nb 165). Sąd nie może rozwiązać małżeństwa z mocą wsteczną.

Władza rodzicielska, alimenty, kontakty z dziećmi

Co do władzy rodzicielskiej, alimentów na dzieci, kontaktów z dziećmi czy podziału majątku nie ma wpływu wskazanie obu małżonków jako winnych rozkładu. Jedynym odmiennym skutkiem prawnym, jakie niesie ze sobą rozwód z winy obu stron, jest fakt koniecznego niedostatku warunkującego prawo do przyznania alimentów na rzecz drugiego z małżonków. Jest to o tyle lepsze rozwiązanie, że czas trwania obowiązku alimentacyjnego nie jest tu ograniczony w czasie, jak ma to miejsce w przypadku rozwodu bez orzekania o winie (5 lat). Obowiązek alimentacyjny ustaje całkowicie z chwilą ponownego małżeństwa małżonka cierpiącego niedostatek. Albowiem, w sytuacji, gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd może orzec obowiązek przyczyniania się do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, nawet jeśli ten nie znajduje się w niedostatku – w tym przypadku wystarczającym jest bowiem samo pogorszenie sytuacji materialnej wskutek rozwodu.

Rozwód z orzeczeniem o winie obu stron jest korzystny w sytuacji, gdy małżonkowie nie mają szans na uzasadnienie wyłącznej winy drugiego. Co więcej, rozwód ten warto brać pod uwagę na niedostatek, który będzie nieuchronny w chwili rozstania. Jeśli kłopoty z utrzymaniem są realne, a dodatkowo pojawia się na przykład problem zdrowotny uniemożliwiający podjęcie pracy, rozwód z winy obu stron jest najlepszym orzeczeniem, o jakie warto zabiegać.

Wskazanie jednego, czy obu małżonków jako winnych rozwodu lub też niewskazanie małżonka winnego, nie ma żadnego wpływu na orzeczenie sądu co do władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi, alimentów na rzecz dzieci stron, sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania po rozwodzie, czy podziału majątku.

Składając pozew o rozwód należy sobie również odpowiedzieć na pytanie, czy chcemy, aby w wyroku rozwodowym sąd orzekał, który z małżonków ponosi winę za rozpad pożycia.

Należy mieć na uwadze, że na gruncie obowiązujących przepisów w postępowaniu rozwodowym sąd jednak nie miarkuje winy, a zatem nie bada, który z małżonków przyczynił się bardziej, a który mniej do rozpadu małżeństwa – jeżeli drugi z małżonków choć trochę przyczynił się do rozpadu pożycia, sąd orzeka winę obydwojga małżonków.

Warto pamiętać, iż choć w większości przypadków fakt orzeczenia o winie ma charakter głównie ambicjonalny, to jednak z rozstrzygnięciem, który z małżonków ponosi winę w rozpadzie małżeństwa wiążą się także konsekwencje finansowe, o których zostało wspomniane powyżej.

Koszty rozwodu

Na koszty postępowania rozwodowego składa się opłata od pozwu (600 zł), oraz jeżeli korzystamy z pomocy profesjonalnego pełnomocnika opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) i koszt wynagrodzenia pełnomocnika (zazwyczaj indywidualnie uzgadniany z wybranym przez nas adwokatem lub radcą prawnym). Opłata od pozwu rozwodowego jest ustalana na podstawie art. Art. 26 pkt. 1 ustęp 1, oraz pkt. 2 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Oczywiście, tak jak w większości spraw, tak i w tej sprawie, każda ze stron procesu, z uwagi na trudną sytuację materialną, rodzinną i ekonomiczną, może złożyć do sądu uzasadniony wniosek o zwolnienie z kosztów, załączając oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania (link). Zwolnienie może dotyczyć całości opłaty lub jej części, niemniej jednak, kiedy sytuacja jest naprawdę trudna – warto skorzystać z możliwości, jakie dają nam przepisy prawa.

Źródła oraz więcej informacji:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (j. t. Dz.U. z 2017 r. poz. 682 z późn. zm.);
2. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (j. t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1145 z późn. zm.);
3. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j. t. Dz.U. z 2019 r. poz. 785 z późn. zm.);
4. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 marca 2016 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 408);
5. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 czerwca 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 948);
6. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 stycznia 2006 r. w sprawie określenia wzoru oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby fizycznej ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych w postępowaniu cywilnym (j. t. Dz. U. z 2015 r., poz. 574);
7. https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/formularze-pism-procesowych-w-postepowaniu-cywilnym;
8. wzor-oswiadczenia-o-stanie-rodzinnym-majatku-dochodach-i-zrodlach-utrzymania-osoby-fizycznej-ubiegajacej-sie-o-zwolnienie-od-kosztow-sadowych.pdf;

Polecamy serwis: Rozwody