Pozbawienie władzy rodzicielskiej może nastąpić, gdy władza ta nie może być wykonywana. O pozbawieniu władzy rodzicielskiej orzeka sąd, jeśli zaistnieją przyczyny jej pozbawienia. Do pozbawienia władzy rodzicielskiej może dojść poprzez złożenie wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej do sądu rejonowego wydział rodzinny i nieletnich.
Polecamy: Darowizny, testamenty, spadki (PDF)
Sprawa taka jest rozpatrywana w trybie nieprocesowym i może zostać wszczęta zarówno na wniosek rodziców, jak i z urzędu, np. po zawiadomieniu sądu przez policję, że dobro dziecka jest zagrożone.
Wniosek jest zwolniony z opłat sądowych.
Sądem właściwym miejscowo jest sąd rejonowy miejsca zamieszkania dziecka, a w braku miejsca zamieszkania – sąd miejsca pobytu dziecka.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być także orzeczone w wyroku orzekającym rozwód, separację i unieważnienie małżeństwa.
Zobacz również: Przykładowy wzór wniosku o pozbawienie władzy rodzicielskiej
Przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej
Decyzję o pozbawieniu władzy rodzicielskiej sąd podejmuje gdy:
- władza rodzicielska nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody (np. gdy rodzic zaginął, odbywa długą karę pozbawienia wolności, jest przewlekle chory, wyjechał za granicę na stałe);
- rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej (np. nadmiernie karcą dziecko, wykorzystują seksualnie, zmuszają do ciężkiej pracy zarówno w celach zarobkowych jak i w gospodarstwie domowym, namawiają dziecko do popełnienia przestępstw);
- rodzice w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka (np. zaniedbują dzieci, celowo nie wywiązują się z obowiązku alimentacyjnego, prowadzą tryb życia nie gwarantujący prawidłowego rozwoju dziecka przez alkohol, narkotyki itp.).
Sąd może również pozbawić władzy rodzicielskiej, gdy wcześniej ograniczył rodzicom władzę rodzicielską i umieścił dziecko w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo – wychowawczej, jeżeli przyczyny dla których dziecko zostało umieszczone w placówce nie ustały.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej może dotyczyć obojga rodziców, ale może zostać orzeczone tylko w stosunku do jednego z nich, jeśli tylko jednego z rodziców dotyczy przyczyna.
Skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej
Rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej nie ma prawa uczestniczyć w wychowaniu dziecka, zarządzać jego majątkiem, występować w jego imieniu, decydować, np. o miejscu zamieszkania dziecka, wyborze szkoły, wyjazdach itp. Natomiast rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej w dalszym ciągu jest zobowiązany do alimentacji, a dziecko zachowuje prawo do dziedziczenia po rodzicu. Również rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej może w przyszłości domagać się od dziecka alimentów na siebie oraz może po dziecku dziedziczyć.
Ponadto w dalszym ciągu rodzic ma prawo do osobistych kontaktów z dzieckiem, chyba że zakaz takich spotkań zostanie wydany przez sąd w wyroku pozbawiającym go władzy rodzicielskiej bądź w późniejszym postępowaniu.
Jeżeli ustanie przyczyna, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd może przywrócić władzę rodzicielską, jeśli dojdzie do wniosku, że jej przywrócenie jest w danych okolicznościach zgodne z dobrem dziecka.
Zobacz również serwis: Sprawy rodzinne