Zużyte żarówki energooszczędne, zepsute komputery, stare telewizory i radia, niesprawne lodówki często zalegają na strychach czy w piwnicach. Co z nimi zrobić? Odpowiedź wydaje się prosta - wyrzucić. Ale w praktyce nie jest to takie łatwe. Trzeba je oddać do odpowiednich punktów, które skierują takie elektrośmieci do firm zajmujących się ich recyklingiem.
Prawo chroni środowisko naturalne i dlatego reguluje postępowanie z odpadami, których elementy są szkodliwe dla środowiska i zdrowia człowieka. Jednak w praktyce ludzie nie wiedzą, co zrobić ze starym sprzętem, gdzie go oddać.
Zgodnie z przepisami prawa gminy mają obowiązek informować m.in. na swoich stronach internetowych o punktach zbiórki odpadów elektrycznych i elektronicznych, które są na ich terenie. W praktyce niewiele gmin to robi. Gazeta Prawna, dzwoniąc do wydziału ochrony środowiska w jednej z warszawskich gmin, otrzymała informację o lokalizacji zaledwie kilku punktów, które na dodatek znajdowały się daleko od gminy. Na stronie gminy nie było o tym żadnej informacji. Urzędnik prosił, aby jeszcze w wyszukiwarce internetowej sprawdzić, czy dane teleadresowe podanych punktów są aktualne. Pracownicy gminy nawet nie wiedzieli, że raz w tygodniu przy samym urzędzie jedna z organizacji odzysku podstawia kontener na elektroodpady.
Problemem jest też to, że ludzie w ogóle nie wiedzą, że sprzęt, który wyrzucają z domu, jest niebezpieczny i trzeba z nim postępować w odpowiedni sposób. Przedsiębiorcy winią za to przepisy ustawy o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, która nie wymusza na sprzedawcach detalicznych uwidaczniania w cenie produktu kosztu późniejszego recyklingu danego sprzętu. Ich zdaniem uświadomiłoby to ludziom ich obowiązki związane z odpadami z tych urządzeń.
Ponadto kontrole Inspekcji Handlowej wykazały, że prawie jedna trzecia sprzętu AGD, który głównie pochodzi z Azji, nie zawiera informacji o tym, jak należy postępować z odpadami powstałymi z takich urządzeń. Dotyczy to głównie braku informacji o szkodliwości danego sprzętu dla środowiska czy zdrowia.
Brak świadomości i wiedzy sprawia, że odpady z urządzeń RTV i AGD lądują na śmietnikach, w lasach lub skupach złomu. Takie postępowanie z tymi urządzeniami jest niezgodne z prawem. Jak więc należy postępować z zużytymi urządzeniami elektrycznymi i elektronicznymi.
Gdzie mogę oddać stary sprzęt
Zgodnie z ustawą o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym nie wolno wyrzucać urządzeń RTV i AGD wraz z innymi odpadami. Oznacza to, że za wyrzucenie np. telewizora na śmietnik czy wystawienie lodówki przed blok lub obok kontenera na śmieci grozi kara grzywny od 20 zł do 5 tys. zł. Dlatego istnieje kilka możliwości pozbycia się starych urządzeń. Jedną z ich jest możliwość do skorzystania z prawa do oddania starego urządzenia przy zakupie nowego w sklepie. Jednak należy pamiętać, że kupując telewizor, nie można zostawić starego urządzenia innego typu, jak np. suszarki do włosów.
Drugą z możliwości jest oddanie urządzenia do punktu zbiórki odpadów elektrycznych i elektronicznych. Zgodnie z ustawą o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym można oddać urządzenia bezpłatnie.
Zarówno w przypadku sklepów, jak i punktów zbiórki trzeba jednak samemu zapewnić transport starego urządzenia. Bywa jednak, że część firm zbierających odpady ogłasza, że w danym dniu na określonym terenie będzie zbierać takie odpady. Podobnie postępują nieliczne gminy. Wówczas można wystawić np. starą pralkę przed dom, a specjalny i oznaczony pojazd ją zabierze.
Podstawa prawna
l Art. 36, art. 37 pkt. 2, art. 42 ust. 1 ustawy z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. nr 180, poz. 1495 z późn. zm.).
Czy sklep zawsze musi przyjąć stare urządzenie, jeżeli kupuję nowy sprzęt
Dokładnie od 1 lipca 2006 r. klienci sklepów mają prawo do nieodpłatnego oddania zużytego sprzętu elektrycznego lub elektronicznego w sklepie. Jednak mogą to zrobić tylko wtedy, gdy kupują nowe urządzenie tego samego typu i w tej samej ilości. Czyli kupując np. jeden toster, możemy oddać stary toster. Sklep nie musi przyjąć dwóch tosterów, gdy kupujemy tylko jeden. Kupując takie urządzenie, nie można oddać np. pralki.
Problem może pojawić się w dwóch przypadkach. Pierwszy to brak transportu. Ustawa nie nakłada na sprzedawcę obowiązku zapewnienia transportu takiego urządzenia. Konsument musi więc sam go zorganizować. Niektóre sklepy stosują promocje polegające na dowozie zakupionego urządzenia i wówczas niekiedy odbierają także stary sprzęt. Jednak należy pamiętać, że sprzedawcy nie mają takiego obowiązku.
Innym przypadkiem jest kupowanie sprzętu np. w promocji pod wpływem nagłego impulsu. Zwykle nie mamy przy sobie starego urządzenia. Jeśli przywieziemy starą pralkę po kilku dniach od zakupu nowej, sklep może odmówić jej przyjęcia. Na dodatek ustawa nie precyzuje, czy sprzedawca ma obowiązek odebrania urządzenia w takiej sytuacji. Przepisy nakładają na sprzedających jedynie sam obowiązek nieodpłatnego przyjęcia zużytego sprzętu w liczbie nie większej niż sprzedawany nowy sprzęt. Prawo nie daje instrukcji, jak w takiej sytuacji postąpić.
Podstawa prawna
l Art. 42 ust. 1 ustawy z 29 lipca 2005 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz.U. nr 180, poz. 1495 z późn. zm.).
W jaki sposób znaleźć punkt zbiórki odpadów położony najbliżej domu
Gminy od 1 października 2006 r. mają obowiązek informowania mieszkańców o adresach punktów, w których można oddać odpady elektryczne i elektroniczne. Takie informacje muszą być zamieszczane na stronie internetowej gminy oraz mają być podawane w inny zwyczajowy sposób, np. poprzez informację na tablicach ogłoszeniowych w urzędach.
Jednak nie wszystkie gminy stosują się do tych przepisów. Z pomocą mogą przyjść organizacje odzysku zajmujące się zbieraniem zużytych urządzeń elektrycznych i elektronicznych.
Pomocna jest również strona internetowa www.decydujesz.pl, na której można znaleźć wykaz punktów zbiórki w poszczególnych miastach.
Podstawa prawna
l Art. 3 ust. 2 pkt 6a ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2005 r. nr 236, poz. 2008 z późn. zm.)
Czy mogę oddać lodówkę do skupu złomu
Nie wolno oddawać żadnych odpadów powstałych z urządzeń elektrycznych i elektronicznych do punktów zajmujących się skupowaniem złomu. Ustawa o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym nie określa takich punktów jako zbierających elektroodpady. Zgodnie z ustawą o odpadach takie punkty zajmują się skupowaniem metali. Tymczasem stare telewizory, lodówki, komputery mają elementy, które zawierają substancje szkodliwe. Należy demontować je w odpowiedni sposób i przy użyciu specjalnych urządzeń w zakładach, które są do tego przystosowane. Skupy złomu nie są do tego w żaden sposób przygotowane.
Podstawa prawna
l Ustawa z 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz.U. z 2007 r. nr 39, poz. 251).
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Gospodarka ekoodpadami
ŁUKASZ KULIGOWSKI
OPINIA
DAMIAN GRABIŃSKI
portal ekologiczny www.decydujesz.pl
Pierwszym krokiem do legalnego pozbycia się starego sprzętu elektrycznego i elektronicznego jest znalezienie w pobliżu własnego domu punktu zbiórki takich odpadów. Nie należy jednak mylić takiego punktu z miejscami, gdzie oddaje się złom. Skup złomu nie zagwarantuje właściwego postępowania z odpadami. Natomiast niektóre substancje, które przedostają się do gleby, mogą nawet powodować bezpłodność.
Najlepszym sposobem na zlokalizowanie punktów zbiórki odpadów elektrycznych są informacje na niektórych serwisach internetowych. Gminy również powinny informować o takich miejscach, ale różnie z tym bywa. Często okazuje się, że punkty zbiórki to zwykłe kontenery. Dużym problemem jednak jest to, że gminy nie włączają się w system zbierania takich odpadów. Są na to pieniądze, ale gminom po prostu się nie chce.