Koniec z wypłacaniem przez pracodawcę 140 zł, za okulary które kosztowały 900 zł i limitowaniem częstotliwości refundacji? Nareszcie jest decyzja A. Dziemianowicz-Bąk

Za okulary kosztujące 900 zł, pracownicy otrzymują od pracodawcy 140 zł

Posłanka Marta Stożek, w interpelacji nr 4813 do ministra rodziny, pracy i polityki społecznej, z dnia 12 września 2024 r., zwróciła uwagę na poważny problem – braku zapewniania przez pracodawców (w praktyce) refundacji całości kosztów okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok. Wskazała ona, iż – z informacji, które otrzymała od pracowników z różnych zakładów pracy, wynika, że dofinansowanie do zakupu okularów korekcyjnych przysługuje typowo raz na kilka lat i wynosi średnio od 250 zł do 450 zł. W efekcie powyższego – „pracownicy muszą sami ponosić znaczną część kosztów związanych z zakupem nowych okularów. Na przykład jedna z pracownic zapłaciła w ubiegłym roku prawie 900 złotych za nowe okulary, z czego 140 złotych stanowiło dofinansowanie od pracodawcy. Wobec takich kosztów dofinansowanie na poziomie 140 złotych jest niewystarczające i nie odzwierciedla faktycznych wydatków ponoszonych przez pracowników.” W związku z powyższym, zawnioskowała ona do resortu pracy o:

• uregulowanie minimalnej kwoty dofinansowania, która byłaby dostosowana do aktualnych realiów rynkowych, tj. wynosiła co najmniej 50% kosztów zakupu okularów korekcyjnych lub przynajmniej 500 złotych oraz
• zmianę przepisów dotyczących częstotliwości wymiany okularów, z tego względu, że aktualnie pracodawcy „pozwalają sobie” na ograniczanie ww. prawa pracownika, stanowiąc w regulacjach wewnątrzzakładowych, że refundacja jest możliwa np. raz na kilka lat, co w wielu przypadkach jest niewystarczające (szczególnie w przypadku osób, których wada wzroku szybko się pogłębia).

Jak jest więc zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami – komu przysługuje dofinansowanie do okularów i soczewek kontaktowych od pracodawcy?

Zgodnie z art. 237⁶ kodeksu pracy – pracodawca obowiązany jest dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy. W przypadku pracy wykonywanej z użyciem monitorów ekranowych – wymogi w tym zakresie precyzuje Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1.12.1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe. Zgodnie z jego par. 2 pkt 1 i 2 oraz par. 8 ust. 2 – pracownikowi, czyli:

• każdej osobie zatrudnionej przez pracodawcę (w tym również praktykantowi i stażyście), użytkującej w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy (czyli przez co najmniej 4 godziny w ciągu jednego dnia pracy, bez względu na to, czy osoba ta jest zatrudniona w pełnym czy niepełnym wymiarze czasu pracy albo w szczególnym systemie czasu pracy, umożliwiającym wydłużenie dobowego wymiaru czasu pracy),
• której lekarz medycyny pracy (w wyniku badania okulistycznego przeprowadzonego w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej), zalecił stosowanie okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok, podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego,

– pracodawca ma obowiązek zapewnić okulary lub szkła kontaktowe korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza.

Możliwość domagania się przez pracowników, refundacji przez pracodawcę nie tylko kosztu okularów korygujących wzrok, ale również szkieł kontaktowych (soczewek) – została wprowadzona stosunkowo niedawno, bo od 17 listopada 2023 r. (a w przypadku stanowisk pracy utworzonych przed tą datą – od 17 maja 2024 r.) i wynika ona z rozporządzeniem Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 18 października 2023 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 2023 r., poz. 2367).

Jak jest więc zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami – w jakiej wysokości przysługuje dofinansowanie do okularów i soczewek kontaktowych od pracodawcy?

Z przepisów nie wynika ani minimalna, ani maksymalna kwota, którą w ramach refundacji zakupu okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok, powinien zagwarantować pracownikowi pracodawca. Ustawodawca jasno określił jednak, że „Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom okulary lub szkła kontaktowe korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza”. Takim „zapewnieniem”, a więc wypełnieniem powyższego obowiązku ciążącego na pracodawcy, nie będzie więc na pewno wypłata pracownikowi kwoty, która będzie zupełnie nieadekwatna do aktualnie obowiązujących na rynku lokalnym cen zakupu okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok. Zasady, na jakich dokonywana będzie przez pracodawcę refundacja kosztów zakupu przez pracownika okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok, powinny zostać doprecyzowane w regulacjach wewnątrzzakładowych (np. w regulaminie pracy lub wydanym w tym przedmiocie, przez pracodawcę, zarządzeniu), a kwota refundacji, jaką zapewnia pracownikom pracodawca, nie powinna być niższa od aktualnie obowiązujących na rynku lokalnym najniższych cen zakupu okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok. Okulary lub szkła kontaktowe, które pracownik powinien móc zakupić za ww. kwotę, muszą być również każdorazowo zgodne z zaleceniami lekarza i to także powinno zostać odpowiednio skalkulowane przez pracodawcę, przy ustalaniu przez niego kwoty refundacji. Co do zasady – zgodnie z brzmieniem zapisu par. 8 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1.12.1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe – pracodawca powinien pokryć cały koszt zakupu okularów lub szkieł kontaktowych pracownika, zgodnych z zaleceniem lekarza medycyny pracy, a nie tylko jego część. Z uwagi na znaczną „rozpiętość” cen okularów (a zwłaszcza ich oprawek) i szkieł kontaktowych na rynku oraz nieprecyzyjność przepisów w tym zakresie – sądy, w orzeczeniach wydawanych w przedmiocie refundacji przez pracodawców kosztów okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok – przyjmują niestety (na niekorzyść pracowników) – że pracodawcy mają możliwość limitowania kwotowo wysokości ww. refundacji (np. do wysokości 90% kosztów oprawek ze szkłami), na co może mieć wpływ m.in. rodzaj i majętność pracodawcy.¹

Jak jest więc zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami – jak często pracownik może ubiegać się o dofinansowanie do okularów i soczewek kontaktowych od pracodawcy?

Podobnie, jak z przepisów nie wynika wprost jaka kwota refundacji za zakup okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok, przysługuje pracownikowi od pracodawcy – tak również, nie wynika z nich jaką częstotliwością pracownik może ubiegać się o ww. refundację od pracodawcy. Z uwagi jednak na fakt, iż zgodnie z brzmieniem par. 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1.12.1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe – pracodawca obowiązany jest zapewnić pracownikowi okulary lub szkła kontaktowe korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego – zgodnie z orzecznictwem sądów – należy przyjąć, że ilekroć – wskutek postępującej wady wzroku – konieczna jest zmiana szkieł korekcyjnych (a więc nie tylko wtedy, gdy po raz pierwszy stwierdzono potrzebę korekcji wzroku), tylekroć pracodawca zobowiązany jest do dokonania stosownej refundacji. Pracodawca nie może przy tym ograniczać powyższego prawa pracownika w taki sposób, że w akcie wewnątrzzakładowym ureguluje np., iż pracownikowi przysługuje kolejna refundacja dopiero po upływie np. 2-letniego okresu od poprzedniej, niezależnie od okoliczności stwierdzonych przez lekarza w toku badania medycyny pracy. Sąd Rejonowy we Wrocławiu w wyroku z dnia 9.09.2020 r., o sygn. akt. X P 345/19, uznając wewnątrzzakładowe zarządzenie prezesa zakładu pracy, limitujące częstotliwość refundacji kosztów okularów korekcyjnych, za niezgodne z celem rozporządzenia, które jest źródłem powszechnie obowiązującego prawa, podkreślił ponadto, iż – „nie sposób uznać – biorąc pod uwagę doniosłość dotykanej materii, chodzi tu wszak o zdrowie pracowników – by uprawnienia pracownika mogły ulec tak dalekiemu ograniczeniu.”

Należy więc przyjąć, że pracownikowi przysługuje od pracodawcy refundacja kosztów okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok w każdym przypadku stwierdzenia takiej potrzeby (tj. ich stosowania przez pracownika podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego) przez lekarza medycyny pracy w ramach badań profilaktycznych, tj. podczas:

• wstępnego badania lekarskiego,
• badania okresowego lub
• badania kontrolnego.

Należy również podkreślić, że, w przypadku podejrzenia przez pracownika, że jego wzrok mógł ulec pogorszeniu i może być konieczne stosowanie przez niego okularów korekcyjnych lub szkieł kontaktowych – może on zawnioskować do pracodawcy o skierowanie go na okresowe badania profilaktyczne, nawet jeżeli okres ważności aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, jeszcze nie upłynął. Z zakupem po raz pierwszy okularów lub wymianą szkieł na nowe (jeżeli zaistnieje taka potrzeba) – pracownik zatem wcale nie musi czekać do upływu terminu ważności aktualnego orzeczenia o braku przeciwwskazań do pracy. Zgodnie z orzecznictwem sądów – orzeczenie lekarskie, może bowiem stać się nieaktualne również wskutek zaistnienia zdarzeń, które mogą wskazywać na pogorszenie się stanu zdrowia pracownika.2 W sytuacji poinformowania pracodawcy przez pracownika o takim zdarzeniu – pracodawca zobowiązany jest wówczas do skierowania pracownika na ponowne badania, niezależnie od terminu ważności dotychczasowego orzeczenia o braku przeciwwskazań do pracy. Podczas takiego ponownego badania – lekarz może zalecić pracownikowi stosowanie okularów lub szkieł kontaktowych, a pracodawca zobowiązany będzie do refundacji kosztów ich zakupu przez pracownika.

Jak jest więc zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami – w jaki sposób należy ubiegać się o dofinansowanie do okularów i soczewek kontaktowych od pracodawcy?

Celem otrzymania zwrotu kosztów zakupu okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok, pracownik powinien przedstawić pracodawcy:

1. zaświadczenie od lekarza medycyny pracy (wystawione po przeprowadzeniu badania okulistycznego w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej), z którego będzie wynikała konieczność stosowania przez niego okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego oraz
2. fakturę za zakup okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok, uwzględniającą informacje sprecyzowane zazwyczaj w akcie wewnątrzzakładowym (np. w regulaminie pracy lub w zarządzeniu wydanym, w tym przedmiocie, przez pracodawcę) – pracodawcy wymagają zazwyczaj, aby faktura taka była wystawiona imiennie na danego pracownika, aby nie było wątpliwości, iż jest to rzeczywiście poniesiony przez niego koszt oraz
3. w zależności od wewnętrznych regulacji obowiązujących u danego pracodawcy – wniosek o zwrot kosztów zakupu okularów lub szkieł kontaktowych korygujących wzrok.

W tym kontekście, warto jedynie zwrócić uwagę, że podstawę do refundacji – zgodnie z przepisami – stanowić będzie wyłącznie zaświadczenie wystawione przez lekarza medycyny pracy, po przeprowadzeniu badania okulistycznego w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej, a nie przez dowolnego okulistę, do którego pracownik uda się, w celu uzyskania ww. zaświadczenia, np. w ramach wizyty prywatnej.

A. Dziemianowicz-Bąk: pracodawca może ustalić dowolną kwotę refundacji kosztów zakupu okularów lub soczewek kontaktowych, ale nie ma prawa do limitowania częstotliwości jej wypłaty

Po sześciokrotnym wydłużeniu terminu odpowiedzi na interpelację posłanki Marty Stożek – Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Agnieszka Dziemianowicz-Bąk, w dniu 7 kwietnia br. (w piśmie znak BM-II.059.1.512.2024, stanowiącym odpowiedź na ww. interpelację), nareszcie zajęła stanowisko w niniejszej sprawie.

Odnosząc się do wniosku o uregulowanie minimalnej kwoty dofinansowania przez pracodawcę zakupu okularów korekcyjnych dla pracowników pracujących przy komputerze, która byłaby dostosowana do aktualnych realiów rynkowych, tj. wynosiła co najmniej 50% kosztów zakupu okularów korekcyjnych lub przynajmniej 500 złotych – Ministra stwierdziła, że to w gestii pracodawcy „pozostaje decyzja o wysokości refundowanej kwoty. Zarówno w przypadku okularów jak i soczewek kontaktowych, ponosi on koszty refundacji jedynie do ustalonego w firmie lub zakładzie pracy poziomu” i że uregulowanie powyższej kwestii w ww. sposób, jest celowym zabiegiem ze strony ustawodawcy, który – „zdając sobie sprawę z różnej kondycji finansowej poszczególnych firm i zakładów pracy, pozostawił pracodawcom dowolność w ustalaniu wysokości refundowanych kosztów”. Podsumowując – A. Dziemianowicz-Bąk stwierdziła, że – MRPiPS „obecnie nie przewiduje nowelizacji ww. rozporządzenia (red.: tj. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1.12.1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe) w zakresie ustalenia minimalnej kwoty dofinansowania zakupu okularów korekcyjnych dla pracowników”. Celem usystematyzowania, podkreśliła natomiast, iż – „zwyczajowo przyjmuje się, że refundacja obejmuje koszt zakupu wymaganych w zaleceniu lekarskim szkieł korekcyjnych wraz z podstawową wersją oprawek niezbędnych do ich osadzenia (po dokonaniu rozpoznania w zakładach optycznych w danym rejonie)”, choć oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, żeby pracodawca wyznaczał w tym zakresie wyższe standardy, niż te określone w przepisach, tj. – ustalił kwotę refundacji kosztów zakupu okularów lub soczewek kontaktowych na wyższym poziomie i np. okresowo waloryzował tę kwotę.

Odnosząc się natomiast do drugiego wniosku posłanki – o wprowadzenia zmian w przepisach dotyczących określenia częstotliwości przysługiwania pracownikowi refundacji kosztów zakupu okularów – ministra A. Dziemianowicz-Bąk, stwierdziła natomiast, że – możliwość uzyskania dofinansowania częściej niż przeprowadzane są badania profilaktyczne pracowników zatrudnionych przy obsłudze monitorów ekranowych (tj. co 5 lat), jest zapewniona w przepisach, a mianowicie – w par. 6 pkt 1 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy, który „zapewnia możliwość przeprowadzenia badań lekarskich poza terminami wynikającymi z częstotliwości wykonywania badań okresowych i orzekania o możliwości wykonywania dotychczasowej pracy. Skierowanie na takie badania lekarskie wydaje pracodawca, po zgłoszeniu przez pracownika niemożności wykonywania dotychczasowej pracy.” Jeżeli zatem – „pracownik uważa, że przy pracy z monitorem ekranowym pogarsza mu się wzrok, powinien wystąpić do pracodawcy o skierowanie na wcześniejsze badania profilaktyczne. Jeżeli w wyniku takich badań okaże się, że potrzebuje on nowych okularów korekcyjnych, ponieważ te, które posiada nie zapewniają mu już odpowiedniej korekcji wzroku, to w mojej opinii pracodawca ma obowiązek je zapewnić – niezależnie od tego, ile czasu minęło od chwili wpłynięcia do niego poprzedniego wniosku o refundację” – wyjaśniła ministra i podsumowała, że – MRPiPS, również w powyższym zakresie, nie planuje na ten moment, wprowadzania jakichkolwiek zmian w obowiązujących przepisach. Ponieważ – „zagadnienie to jest już w przepisach odpowiednio uregulowane”.

Z pełną treścią powyższej odpowiedzi MRPiPS na interpelację poselską, można zapoznać się poniżej:

Na ten moment – nie ma zatem co liczyć na uregulowanie przez ustawodawcę minimalnej kwoty, jaka przysługuje od pracodawcy na pokrycie kosztów zakupu okularów lub soczewek kontaktowych korygujących wzrok, warto jednak mieć na względzie – że pracodawca (niezależnie od tego na jakim poziomie ustali ww. dofinansowanie) – zgodnie z powyższym stanowiskiem MRPiPS – nie powinien limitować pracownikom częstotliwości jego wypłaty, jeżeli konieczność wymiany przez pracownika okularów lub soczewek kontaktowych, wynika ze wskazań lekarza.

Polecamy: Kodek pracy 2025

¹ zob. wyrok Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 9.09.2020 r., sygn. akt. X P 345/19

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26.06.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 277)
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1.12.1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 58)