Prawo złożenia wniosku w sprawie wywłaszczenia nieruchomości należy do tzw. autonomicznego prawa gminy - w tym
przypadku zarządu gminy.
Nikt inny nawet jeśli wykaże w tym interes prawny nie może oczekiwać, iż organ gminy wyda decyzję w tym zakresie.
Gmina może dokonać wywłaszczenia nieruchomości jedynie na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne lub też w stosunku do nieruchomości, wobec których wydana została decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
Wywłaszczenie nieruchomości może polegać na pozbawieniu własności, może także powodować jej ograniczenie.
Warunkiem koniecznym dla zaistnienia wywłaszczenia jest niemożliwość zrealizowania zamierzonego celu publicznego w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości.
Gmina wobec konieczności wykorzystania cudzej nieruchomości w celach publicznych musi skierować do właścicieli ofertę jej nabycia. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego musi być poprzedzone rokowaniami pomiędzy Urzędem Gminy a właścicielem, lub użytkownikiem wieczystym tejże nieruchomości, jak również osobą, której przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe.
Podczas takich rokowań Urząd Gminy może zaproponować właścicielowi nieruchomości zamianę nieruchomości przeznaczonej pod wywłaszczenie na inną nieruchomość wskazaną przez Urząd Gminy.
W sytuacji, gdy nieruchomość ma nieuregulowany stan prawny ( nie wiadomo kto jest właścicielem) informacja o zamiarze wywłaszczenia powinna zostać podana do publicznej wiadomości czy to poprzez wywieszenie ogłoszenia w tym zakresie na Gminnej tablicy ogłoszeń , lokalnej prasie oraz prasie o zasięgu ogólnopolskim.
W sytuacji kiedy wywłaszczenie będzie dotyczyło jedynie części nieruchomości w ogłoszeniu powinna być zawarta wzmianka o zamiarze wszczęcia postępowania w sprawie podziału owej nieruchomości.
W sytuacji kiedy w ciągu najbliższych 2 miesięcy od daty ogłoszenia nikt się nie zgłosi, Urząd Gminy może wszcząć postępowanie odnośnie podziału nieruchomości, a następnie postępowanie wywłaszczeniowe.
We wniosku o wywłaszczenie nieruchomości Urząd Gminy powinien wskazać nieruchomość z podaniem oznaczeń księgi wieczystej albo też zbioru dokumentów z katastru nieruchomości.
Powinien we wniosku wskazać cel publiczny do realizacji, którego niezbędne jest wywłaszczenie danej nieruchomości. Urząd gminy musi podać powierzchnie nieruchomości czy jest to całość czy tylko jej część.
We wniosku powinien być opisany dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości i stan zagospodarowania tej nieruchomości. We wniosku powinny być wskazane ewentualne lokale zastępcze jak również dane osobowe właściciela lub użytkownika wieczystego a jeśli takowe nie są znane wskazanie władającego nieruchomością zgodnie z wpisem w katastrze nieruchomości.
Do wniosku powinien być dołączony:
- dokument z przebiegu rokowań (o ile takowe się odbyły) ,
- wpis i wyrys z planu miejscowego lub decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego,
- mapa z rejestrem nieruchomości lub mapa z podziałem i rejestrem nieruchomości i decyzją zatwierdzająca ten podział ( dotyczy wywłaszczenia części nieruchomości),
- pełny odpis księgi wieczystej lub zaświadczenie o stanie prawnym,
- wpis i wyrys z katastru nieruchomości.
Przejście prawa własności na rzecz Gminy następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości staje się ostateczna.