Wskazany środek karny został dodany do Kodeksu karnego w 2005 roku w wyniku nowelizacji kodeku karnego. Rozwiązanie jakie zawiera i potencjalne sposoby oddziaływania na sprawcę zostały zaczerpnięte z ustawodawstw innych państw, w tym amerykańskiego. Ich główną funkcją jest funkcja ochronna a także wychowawcza. Przepis ten znajduje szczególnie zastosowanie w przypadku przestępstw związanych z przemocą w rodzinie.
Analizowany przepis wskazuje, że sąd może orzec wobec sprawcy obok kary głównej dodatkowo następujące nakazy/zakazy:
1. obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach (np. obowiązek powstrzymania się człowieka uzależnionego od hazardu od przebywania w kasynach)
2. zakaz kontaktowania się z określonymi osobami (np. zakaz kontaktu ojca maltretującego dzieci z nimi)
3. zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu (w razie skazania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego oraz w razie skazania za umyślne przestępstwo z użyciem przemocy, w tym przemocy przeciwko osobie najbliższej). Obowiązek ten może być połączony z obowiązkiem zgłaszania się do Policji lub innego wyznaczonego organu w określonych odstępach czas.
Zobacz serwis: Kary i środki karne
Sąd nakłada na skazanego wskazane obowiązki fakultatywnie na okres od roku do 15 lat. Mogą być one orzekane w różnej konfiguracji tj. mogą być orzekane pojedynczo, wybiórczo obok siebie (równolegle) lub mogą być orzeczone wszystkie razem (np. ojciec maltretujący seksualnie dzieci może dostać nie tylko zakaz kontaktowania się z nimi, ale także zakaz opuszczania miejsca pobytu bez zgody sądu).
Od powyżej wskazanej reguły co do tego, że orzeczenie wskazanych obowiązków jest fakultatywne istnieją wyjątki, tj. sytuacje w których ich zastosowanie jest obligatoryjne. Ma to miejsce w przypadku:
- nałożenia na sprawcę jednego (lub kilku) z obowiązków/zakazów jest obowiązkowe jeżeli został on skazany na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego
- sąd może orzec wobec sprawcy jeden z obowiązków/zakazów na zawsze jeżeli sprawca ponownie zostanie skazany na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego
Zobacz serwis: Sprawy karne
Należy zwrócić uwagę na to, że wbrew wrażeniu jakie można odnieść co do pozornej jedynie możliwości egzekucji i wymuszenia realizacji obowiązków nałożonych przez sąd (przestrzegania zakazów) takich jak realizacja zakazu przebywania w określonych miejscach (np. w kasynie, pubie) to istnieją dwa rozwiązania prawne które mogą wzmacniać ich wykonywanie:
Po pierwsze, w myśl przepisu art. 75 p. 2 Kodeksu karnego w przypadku orzeczenia kary z warunkowym jej zawieszeniem sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w § 1 albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych. Oznacza to, że już samo łamanie nałożonego obowiązku może być samodzielną podstawą do orzeczenia wykonanej kary. Przykładowo uporczywe nachodzenie żony przez męża który ma zakaz zbliżania się do niej z powodu skazania za fizyczne znęcanie się nad nią może być powodem do tego aby karę zawieszoną wobec niego “odwiesić” tj. sąd w takiej sytuacji może zarządzić wykonanie orzeczonej kary.
Po drugie, istnieje przepis art. 244 Kodeksu karnego który penalizuje nie przestrzeganie orzeczonych środków karnych, wskazując wprost na to, że „kto nie stosuje się do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu, prowadzenia działalności, prowadzenia pojazdów lub obowiązku powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakazu kontaktowania się z określonymi osobami lub zakazu opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu albo nie wykonuje zarządzenia sądu o ogłoszeniu orzeczenia w sposób w nim przewidziany podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.
Nie przestrzeganie nałożonych przez sąd obowiązków wskazanych w powyższym przepisie może prowadzić do odpowiedzialności karnej danej osoby, co może prowadzić do jej skazania na pozbawienie wolności, niezależnie od tego jaką karę uprzednio sąd zarządził uprzednio wobec danej osoby wraz z środkiem karnym. Przykładowo jeżeli lekarz dostał zakaz wykonywania zawodu oraz karę grzywny za swoje przestępstwo, to nie przestrzeganie przez niego orzeczonego zakazu jest odrębnym przestępstwem I może być skazany za nie, w tym na karę do 3 lat pozbawienia wolności (zgodnie z brzmieniem przepisu art. 244 KK.
Realizację orzeczonych zakazów można również egzekwować za pomocą doraźnych interwencji policyjnych – przykładowo poprzez wezwanie patrolu w celu egzekucji zakazu kontaktu męża z byłą żoną, awanturującego się pod jej drzwiami, poprzez wyproszenia (ewentualne wyprowadzenie) takiej osoby sprzed drzwi, z klatki byłej małżonki.
Zobacz: Darmowe porady prawne
Podstawa prawna: Art. 41a Kodeksu karnego