Pozbawienie praw publicznych jest środkiem karnym o represyjnym charakterze. Orzekany jest on fakultatywnie w stosunku do sprawcy skazanego na co najmniej 3 lata pozbawienia wolności (bezwzględnego) popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie. Ten środek karny może być orzeczony na okres od roku do 10 lat, zależnie od uznania sądu (zgodnie z przepisem art. 43 p. 1 pkt 1 Kodeksu Karnego)
Opisany wymiar kary sprawia, że ten środek karny może być orzeczony zarówno w stosunku do osoby skazanej za występek, jak i za zbrodnię.
Motywacja sprawcy określona jako zasługująca na szczególne potępienie, zgodnie ze swym literalnym brzmieniem oznacza, że motywacja ta musi być wyjątkowo naganna, godna potępienia, być taką która w odbiorze społeczeństwa budzi silne negatywne emocje. Przykładowo: będzie nią zbrodnia zabójstwa dokonana przez osobę, która zabiła kogoś na drodze tortur, wyłącznie dla zabawy, kierując się sadystycznymi pobudkami.
Ważne jest to, że obie te przesłanki (wymiar orzeczonej kary oraz motywacja zasługująca na szczególne potępienie) muszą być spełnione łącznie aby ten środek karny mógł zostać orzeczony.
Zobacz serwis: Sprawy karne
Pozbawienie praw publicznych niesie ze sobą szerokie spektrum negatywnych konsekwencji dla skazanego, które należy wskazać:
1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego do organów władzy publicznej, organów samorządu terytorialnego, organów władzy publicznej, samorządu zawodowego lub gospodarczego. Oznacza to, że osoba taka traci prawo nie tylko do głosowania ale i do startowania w charakterze kandydata na posła, senatora, sędziego Trybunału Konstytucyjnego etc.
Ważną uwagą którą należy poczynić jest to, iż nie traci on prawa do uczestnictwa i działalności w podmiotach o niepublicznym charakterze tj. stowarzyszeniach, spółdzielniach, fundacjach, a także partiach politycznych (choć nie może kandydować z ich list w okresie obowiązywania środka karnego)
2) utratę prawa do sprawowania wymiaru sprawiedliwości, co oznacza iż nie może pełnić funkcji takich jak przykładowo sędzia, prokurator, ławnik, notariusz komornik.
3) utratę prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego. Oznacza to, iż taka osoba nie będzie mogła zasiadać np. Izbach lekarskich, organach adwokatury.
4) utratę posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego
5) utratę orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utrata zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw.
Należy zauważyć, że w wyniku orzeczenia tego środka karnego nie następuje utrata tytułów naukowych i zawodowych (z wyjątkiem honorowych takich jak doktor honoris causa)
Zgodnie z treścią przepisów prawa karnego wykonawczego (art. 179 Kodeks karny wykonawczy) w przypadku pozbawienia praw publicznych sąd zawiadamia takie podmioty jak: odpowiedni organ administracji publicznej właściwy dla miejsca ostatniego zamieszkania lub pobytu skazanego, Kancelarię Prezydenta RP, jeżeli skazany ma order, odznaczenie lub tytuł honorowy, organy i instytucje (państwowe oraz organizacje samorządu terytorialnego lub zawodowego) w których skazany pełnił ostatnio funkcje objęte utratą, oraz organ właściwy w sprawach powszechnego obowiązku obrony, w którego ewidencji skazany figuruje.
Okres pozbawienia praw publicznych nie biegnie w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, chociażby orzeczonej za inne przestępstwo (zob. art. 43 § 2 Kodeksu karnego).
Zobacz: Bezpłatne porady prawne
Podstawa prawna: Art. 40 Kodeksu karnego