Coraz popularniejsze staje się upublicznianie nagrań lub nagich zdjęć bez zgody, a nawet wiedzy osób sfotografowanych. Czasem dzieje się to z chęci zemsty np. na byłym partnerze lub partnerce. Z kolei w przypadku „paparazzi” wykonywanie i publikowanie nagich zdjęć osób z pierwszych stron gazet jest spowodowane chęcią pozyskania pieniędzy. Nie ulega wątpliwości, że w czasach kiedy z łatwością można utrwalić czyjąś postać (w formie fotografii czy wideo) za pomocą powszechnie dostępnych przyrządów rejestrujących i rozpowszechniać wszelkie treści przy użyciu wszechobecnych środków masowej komunikacji (np. za pomocą internetu i jego narzędzi jakimi są chociażby portale społecznościowe), do zachowań uderzających w dobre imię i godność drugiej osoby dochodzi bardzo często. Tym samym uregulowanie kwestii utrwalania i rozpowszechniania wizerunku osoby nagiej lub w trakcie czynności seksualnej oraz kryminalizacja tych zachowań stały się potrzebne.
Z racji kodeksowego umiejscowienia art. 191a za dobro chronione należy uznać wolność decydowania o utrwalaniu i rozpowszechnianiu swojego wizerunku w stanie nagości lub w trakcie czynności seksualnych. Bez wątpienia należy uznać, że ochroną objęte jest także prawo do prywatności i intymności.
Komentowany przepis określa karę za dwa różne zachowania:
- utrwalanie wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej, przy użyciu wobec niej do tego celu przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu,
- rozpowszechnianie wizerunku nagiej osoby lub w trakcie czynności seksualnej bez jej zgody.
Przestępstwo utrwalania wizerunku nagiej osoby
Przez pojęcie rozumieć można czynność, która umożliwia zarejestrowanie czyjejś postaci na nośniku materialnym i nadanie mu trwałości, która pozwala następnie odtworzyć materiał. Utrwalić wizerunek można np. sporządzając film czy wykonując zdjęcia. Nie będzie natomiast wyczerpywać znamion tego przestępstwa utrwalanie w postaci sporządzania nagrań dźwięku lub dokonywania opisów w formie notatek. Z kolei utrwalanie przedmiotowych treści w postaci rysunków czy obrazów wykonanych odręcznie będzie wypełniać to znamię tylko gdy taki szkic lub obraz pozwala na niewątpliwą identyfikację przedstawionej osoby.
Ochrona małoletnich przed pornografią
Pojęcia osoby nagiej i czynności seksualnej
W kontekście przestępstwa utrwalania wizerunku należy zastanowić się kim tak właściwie jest osoba naga i czym jest czynność seksualna. Nie znajdziemy kodeksowej definicji tych pojęć. Natomiast w Komentarzu do kodeksu karnego (red. Grześkowiak, 2013 r.) czytamy: „Przez osobę nagą należy rozumieć osobę fizyczną, która jest całkowicie lub przynajmniej częściowo (szczególnie w miejscach intymnych) pozbawiona ubrania (odzieży, okrycia). Nagość jest pewnym stanem człowieka, na którego istnienie wpływ ma zarówno subiektywne odczucie osoby (pewna jej wrażliwość na stopień odsłonięcia jej ciała), jak i ocena obiektywna, tj. dokonana w oparciu o zwyczajowo przyjęte w danym środowisku zasady oceny poczucia nagości. Zaskoczenie więc innej osoby bez peruki, nawet gdy jest to dla niej krępujące, nie powoduje przyjęcia obiektywnego istnienia stanu nagości”. Z kolei za czynność seksualną uznaje się nie tylko klasyczne współżycie płciowe, ale także jego surogaty (inne czynności seksualne).
By można było mówić o popełnieniu czynu z art. 191a § 1 k.k. sprawca przy utrwalaniu wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej musi użyć jednego z trzech sposobów postępowania z pokrzywdzonym, tj. użyć wobec niej przemocy, groźby bezprawnej lub podstępu. Tak więc nie można uznać za przestępstwo sytuacji, w której sprawca wprawdzie utrwala wizerunek nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej (nawet przy jej sprzeciwie), ale nie stosuje przy tym przemocy, groźby lub podstępu.
Polecamy serwis: Sprawy karne
Warto w tym miejscu poświęcić parę słów temu ostatniemu sposobowi. W przypadki utrwalania czyjegoś wizerunku czynności podstępne polegają zwykle na użyciu ukrytej kamery, fotografowaniu z ukrycia, odurzeniu ofiary alkoholem lub innymi substancjami, a następnie wykorzystanie tego stanu. Należy pamiętać, że już samo to zachowanie podlega karze – nagie zdjęcie czy popularne ostatnio seks-taśmy zrobione podstępnie nie muszą zostać rozpowszechnione. Wystarczy brak zgody osoby sfotografowanej lub sfilmowanej w taki sposób.
Rozpowszechnianie wizerunku
Drugą możliwością popełnienia przestępstwa z art. 191a § 1 k.k. jest rozpowszechnianie wcześniej utrwalonego wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej bez jej zgody. Karalnym zachowaniem jest więc udostępnianie wizerunku osoby o wcześniej wymienionych cechach umożliwiając zapoznanie się z nim większej, bliżej nieokreślonej liczbie osób. W tej sytuacji bez znaczenia jest to, czy sprawca udostępniany obraz utrwalił przy użyciu przemocy, groźby lub podstępu czy też bez stosowania wobec ofiary takich środków. Znaczenie ma tylko to, że uczynił to bez jej zgody. Karalne jest także upublicznienie tego rodzaju materiałów, jeśli występująca w nich osoba co prawda wyraziła zgodę na ich utrwalenie, ale nie wyrażała zgody na rozpowszechnienie.
Przestępstwo zakazu utrwalania i rozpowszechniania wizerunku nagiej osoby bez jej zgody jest występkiem zagrożonym karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Ściganie następuje w trybie publicznoskargowym na wniosek pokrzywdzonego.
autor: Marta Litkowiec
Podyskutuj o tym na naszym FORUM