Mariusz Kamiński i Maciej Wąsik zostali prawomocnie skazani na dwa lata pozbawienia wolności. Dlatego marszałek Sejmu Szymon Hołownia stwierdził wygaśnięcie ich mandatów poselskich. Jeśli Sąd Najwyższy utrzyma w mocy postanowienie marszałka Kamiński i Wąsik przestaną być posłami. Kiedy będą mogli ponownie zasiąść w ławach Sejmu? Co mówią na ten temat przepisy?
Mariusz Kamiński, były minister spraw wewnętrznych i administracji oraz Maciej Wąsik, były wiceminister w tym resorcie zostali w środę 20 grudnia 2023 r. skazani za działania operacyjne podczas „afery gruntowej” prowadzone w 2007 r. przez Centralne Biuro Antykorupcyjne, którym kierowali wówczas Kamiński i Wąsik. Sąd Okręgowy w Warszawie orzekając w drugiej instancji wymierzył im kary po dwa lata pozbawienia wolności. Wyrok jest prawomocny.
Wyrok skazujący Kamińskiego i Wąsika zapadł po czerwcowym orzeczeniu Sądu Najwyższego, który uchylił umorzenie prowadzonego przeciwko nim postępowania w marcu 2016 r. w związku z zastosowanym przez prezydenta Andrzeja Dudę prawa łaski wobec nieprawomocnie skazanych byłych szefów CBA.
„W związku z dzisiejszym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie, X Wydział Odwoławczy, w sprawie o sygn. akt X Ka 613/23, w sprawie skazania na kary pozbawienia wolności Pana Mariusza Kamińskiego i Pana Macieja Wąsika, wykonujących aktualne mandat posła na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, informuję Pana Marszałka, że działając na podstawie art. 139 Konstytucji postanowieniem nr PU.117.45.2015 z dnia 16 listopada 2015 r. zastosowałem wobec m.in. Pana Mariusza Kamińskiego i Pana Macieja Wąsika prawo łaski przez przebaczenie i puszczenie w niepamięć oraz umorzenie postępowania” – napisał prezydent Andrzej Duda w piśmie do marszałka Sejmu Szymona Hołowni.
Postanowienie w przedmiocie zastosowania prawa łaski jest – zaznaczył prezydent – „ostateczne (niewzruszalne i nieodwołalne) oraz niezaskarżalne”.
Kiedy mandat poselski wygasa
Wygaśnięcie mandatu posła następuje w przypadku m.in. utraty prawa wybieralności (tzw. biernego prawa wyborczego). Kodeks wyborczy stanowi, że prawa wybieralności nie ma osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe.
Taka właśnie jest sytuacja Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika. Zostali oni:
- skazani prawomocnym wyrokiem,
- na karę pozbawienia wolności,
- za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.
Wygaśnięcie mandatu posła niezwłocznie stwierdza marszałek Sejmu w drodze postanowienia. Potocznie mówi się wówczas, że marszałek „wygasza” mandat poselski. Tak też zrobił Szymon Hołownia wydając 21 grudnia 2023 r. postanowienia w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatów Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika.
Postanowienie marszałka Sejmu nie wyczerpuje procedury „wygaszenia” mandatu poselskiego. Poseł, co do którego marszałek stwierdził wygaśnięcie mandatu ma prawo odwołać się od postanowienia marszałka do Sądu Najwyższego. Ma na to 3 dni od dnia, w którym doręczono mu postanowienie o „wygaszeniu” mandatu.
Sąd Najwyższy rozpatruje odwołanie złożone przez posła, i orzeka w sprawie w terminie 7 dni w postępowaniu nieprocesowym. W przypadku uwzględnienia odwołania Sąd Najwyższy uchyla postanowienie wydane przez marszałka Sejmu, a poseł kontynuuje wykonywanie swojego mandatu. Jeżeli natomiast Sąd Najwyższy odwołania nie uwzględni, postanowienie w sprawie stwierdzenia wygaśnięcia mandatu posła staje się prawomocne. Poseł, którego postanowienie dotyczy, traci definitywnie mandat poselski.
Kiedy można odzyskać bierne prawo wyborcze
Skazanie na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe powoduje utratę biernego prawa wyborczego. Osoba skazana może jednak odzyskać prawo wybieralności – wtedy, gdy skazanie ulegnie zatarciu.
Zatarcie skazania powoduje, że skazanie uważa się za niebyłe. Z chwilą zatarcia skazania ustają zatem wszelkie skutki prawne, jakie skazanie wywierało. W szczególności – osoba, co do której doszło do zatarcia skazania odzyskuje prawo wybieralności do Sejmu.
W razie skazania na karę pozbawienia wolności, zatarcie skazania następuje z mocy prawa („automatycznie”) z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Jeżeli jednak wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat, skazany może wystąpić do sądu z wnioskiem o zarządzenie zatarcia skazania już po upływie 5 lat. Sąd może uwzględnić taki wniosek o ile skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego.
Przedawnienie wykonania kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 5 lat następuje po 15 latach od uprawomocnienia się wyroku skazującego.
Mariusz Kamiński i Maciej Wąsik – o ile ostatecznie utracą mandaty poselskie i odbędą zasądzone kary – będą mogli zatem ponownie kandydować do Sejmu lub Senatu dopiero po zatarciu skazania. Wymierzenie wobec nich kar 2 lat pozbawienia wolności umożliwia im wystąpienie z wnioskiem o zatarcie skazania po 5 latach od wykonania lub darowania kary albo przedawnienia jej wykonania. Jeżeli nie skorzystają z tego uprawnienia, bądź też sąd nie uwzględni ich wniosków, zatarcie skazania nastąpi dopiero po 10 latach.