W krótkim czasie po wprowadzeniu sądów 24 godzinnych ustawą z 2006 r. pojawiły się liczne głosy krytyki. Instytucja zdaniem praktyków okazała się zbyt droga i niespełniająca oczekiwań w niej pokładanych. Rozważano różne możliwości wyjścia z tej sytuacji, od reformy po całkowitą likwidację postępowania. Ostatecznie w listopadzie 2009 r. uchwalono ustawę o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 206, poz. 1589), która wprowadziła rozdział 54a pod tytułem „Postępowanie przyspieszone” w nowym brzmieniu.
O ile poprzednio postępowanie przyspieszone było postępowaniem szczególnym I stopnia, w którym w przypadkach nieuregulowanych stosowano wprost normy trybu zwykłego, o tyle obecnie powrócono do istniejącej w poprzednim kodeksie konstrukcji odwołującej się do przepisów o postępowaniu uproszczonym. Tym samym zgodnie z postulatami części doktryny postępowanie przyspieszone stało się na powrót postępowaniem szczególnym II stopnia.
W nowych przepisach zrezygnowano między innymi z obligatoryjnego zatrzymania i przymusowego doprowadzenia sprawcy do sądu.
Na mocy wprowadzonych przepisów będzie można odstąpić od zatrzymania i przymusowego doprowadzenia sprawcy do sądu lub też zwolnić osobę już zatrzymaną.
Policja nie będzie już obligatoryjnie zobowiązana, w każdym przypadku, do przekazania sprawcy do sądu w ciągu 48 godzin od zatrzymania. Nadal jednak będzie musiała dochować tego terminu dla przekazania wniosku o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym do sądu. Co więcej, zamiast tego sprawca zostanie zobowiązany do stawienia się w sądzie w wyznaczonym miejscu i czasie, w okresie nieprzekraczającym 72 godzin od chwili zatrzymania.
Konsekwencją nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego będzie wydanie przez sąd wiążącego wyroku pod jego nieobecność, który nie będzie traktowany jak wyrok zaoczny.
Zobacz: Sprzeciw od wyroku zaocznego
W kwestii dochodzenia, będzie można je ograniczyć do przesłuchania osoby podejrzanej w charakterze podejrzanego oraz zabezpieczenia dowodów w niezbędnym zakresie.
Kwestia przesłuchania
Przesłuchanie przez prokuratora będzie wymagane jedynie wtedy, gdy zachodzić będą podstawy do wystąpienia z wnioskiem o skazanie bez rozprawy (art. 335 k.p.k.) albo gdy podejrzany zgłosi wniosek o dobrowolne poddanie karze (art. 387 k.p.k.).
Tym samym nowe przepisy wychodząc naprzeciw postulatom praktyków, rezygnują z obligatoryjnego przesłuchania podejrzanego przez prokuratora. Ma to zapobiec dublowaniu się przesłuchania podejrzanego w sytuacjach gdy wcześniej został on już przesłuchany przez funkcjonariusza Policji.
Skazanie bez rozprawy
Istotną zmianą jest przy tym wprowadzenie możliwości zastosowania instytucji tzw. skazania bez rozprawy, które dotychczas w postępowaniu przyspieszonym nie było możliwe. Ma to zwiększyć ilość spraw kończących się na pierwszej rozprawie.
Jeśli okoliczności przestępstwa nie będą pozostawiać wątpliwości, a postawa oskarżonego będzie wskazywać na to, iż cele postępowania zostaną osiągnięte, prokurator będzie mógł złożyć do sądu wniosek o wydanie wyroku skazującego i orzeczenie uzgodnionej z oskarżonym kary lub środka karnego bez przeprowadzania rozprawy.
W znowelizowanym art. 517 f przyjęto także dopuszczalność zarządzenia przez sąd więcej niż jednej przerwy w postępowaniu. Łączny czas przerw nie może jednak przekraczać, podobnie jak dotychczas 14 dni.
Dużą zmianą jest rezygnacja z obligatoryjnej obrony przed sądem. Nowelizacja usunęła z kodeksu treść art. 517 i §1 zgodnie z którym oskarżony w trybie przyspieszonym musiał mieć obrońcę. Tym samym zwolniło to sąd z konieczności obligatoryjnego wyznaczania obrońcy z urzędu w przypadku gdy oskarżony nie miał obrońcy z wyboru, lub obrońca z wyboru wypowiedział stosunek obrończy a oskarżony nie ustanowił nowego pełnomocnika na jego miejsce.
Oskarżony będzie mógł sam zadecydować o konieczności skorzystania z kwalifikacji obrońcy, z wyjątkiem sytuacji w których jest to konieczne na mocy przepisów o post zwyczajnym.
O wyznaczenie obrońcy z urzędu będzie mógł ubiegać się na zasadach ogólnych. Postępowanie uproszczone ma od tej pory być zarówno tańsze jak i skuteczniejsze.
Zobacz: Nowelizacja Kodeksów Karnych