Przepisy przewidują współpracę Rzecznika Praw Dziecka z Rzecznikiem Praw Obywatelskich. RPO będzie informował obrońcę dzieci o swoich wnioskach do Trybunału Konstytucyjnego w sprawach dotyczących praw dziecka. Nowym uprawnieniem Rzecznika Praw Dziecka ma być możliwość występowania do Sądu Najwyższego z wnioskami o rozstrzygnięcie rozbieżności wykładni prawa w zakresie przepisów dotyczących dzieci.
Dotychczasowe uprawnienia RPD określa ustawa z dnia 6 stycznia 2000 r. o Rzeczniku Praw Dziecka.
Zgodnie z nią rzecznik ma możliwość zbadania każdej sprawy na miejscu, zlecania przeprowadzenia badań, sporządzania ekspertyz i opinii.
W postępowaniu cywilnym uprawnienia rzecznika polegają na możliwości wszczęcia postępowania oraz wzięcia w nim udziału na prawach przysługujących prokuratorowi.
W sprawach o wykroczenia rzecznik może wystąpić z wnioskiem o ukaranie. W postępowaniu karnym zaś - może żądać od oskarżyciela wszczęcia postępowania przygotowawczego.
Rzecznik zwraca się o wszczęcie postępowania administracyjnego oraz uczestniczy w nim na prawach przysługujących prokuratorowi. Ma również prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego.
Na jego żądanie organy władzy publicznej, organizacje i instytucje mają obowiązek udzielenia informacji, złożenia wyjaśnień oraz udostępnienia akt i dokumentów.
Ponadto, rzecznik zwraca się do właściwych instytucji o podjęcie określonych działań w związku z ochroną praw dziecka.
Działalność Rzecznika Praw Dziecka liczy dziesięć lat.
W wykonywaniu swoich zadań RPD współdziała z instytucjami, fundacjami i innymi organizacjami.
Z pomocy Rzecznika Praw Dziecka może korzystać każdy. Zgodnie z ustawą rzecznik stoi na straży ochrony praw każdej istoty ludzkiej od chwili poczęcia do uzyskania przez nią pełnoletniości.
Jego rolą jest więc działanie na rzecz dzieci w sprawach związanych z przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, zaniedbaniem oraz innymi przejawami złego traktowania.
W praktyce z prośbą o interwencję występują zarówno instytucje pozarządowe, pedagodzy szkolni nauczyciele, jak również rodzice i same dzieci.
Zobacz również serwis: Dziecko i prawo