- RPO o legitymowaniu: „zajmuje to czasem 30 minut”. Z powodów technicznych
- Policjant, który chce wylegitymować, musi podać swój stopień, imię i nazwisko
- Norma do wyrobienia: minimum 3 legitymowania dziennie
- Czy policja może wylegitymować każdego?
RPO o legitymowaniu: „zajmuje to czasem 30 minut”. Z powodów technicznych
Na stronach internetowych policji czytamy: „Czynność legitymowania trwa na ogół bardzo krótko. Legitymowanie to czynność administracyjna – porządkową, podczas której nie dochodzi do naruszenia godności ludzkiej ani praw człowieka.” Czy na pewno?
Rzecznik Praw Obywatelskich informuje, że policja dysponuje relatywnie niewielką ilością terminali do sprawdzania danych. Z tego powodu weryfikacja danych jest niekiedy dokonywana „okrężną drogą” tzn. drogą radiową.
Cytowane wcześniej objaśnienie sugeruje, że w czasie legitymowania nie dochodzi do naruszenia godności ludzkiej ani praw człowieka jednak nie trudno odgadnąć, że nikt nie chciałby być poddany takiej czynności administracyjno-porządkowej w drodze do pracy lub szkoły.
Policjant, który chce wylegitymować, musi podać swój stopień, imię i nazwisko
Reguły dotyczące legitymowania są regulowane rozporządzeniem rady ministrów z dnia 4 lutego 2020 r. w sprawie postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów.
Zgodnie z paragrafem drugim tego rozporządzenia „Policjant, który przystępuje do czynności służbowych związanych z wykonywaniem uprawnień określonych w § 1 pkt 1, 3, 6 i 7, podaje swój stopień, imię i nazwisko, w sposób umożliwiający odnotowanie tych danych, przyczynę podjęcia czynności służbowych, a na żądanie osoby, wobec której jest prowadzona czynność, podaje podstawę prawną podjęcia tej czynności.”
Ten przepis wyraźnie wskazuje, że policjant nie może legitymować obywateli anonimowo, tzn. na samym wstępie musi podać swoje imię, nazwisko i stopień oraz podstawę faktyczną (tzn. realną przyczynę legitymowania). Otwarte pozostaje pytanie czy wszyscy funkcjonariusze zawsze dopełniają tych obowiązków.
Norma do wyrobienia: minimum 3 legitymowania dziennie
Niektóre stanowiska pracy wiążą się z różnego rodzaju normami do wyrobienia. Informacja ze strony RPO sugeruje, ze podobnie może być w policji. Jak podaje RPO:
„Od stażystów w patrolach oczekiwana jest aktywność polegająca na ujawnianiu wykroczeń oraz legitymowaniu osób. W przypadku braku zapisów w notatnikach (minimum 3 legitymowania) o takim działaniu zainteresowani muszą sporządzać notatkę wyjaśniającą. W ocenie policjantów taka notatka nie służy niczemu poza wydłużeniem służby funkcjonariusza, w momencie w którym koleżanki i koledzy udają się na zasłużony odpoczynek.”
Na podstawie przytoczonego fragmentu można pokusić się o wniosek, że funkcjonariusz, który wylegitymuje zbyt mało osób ryzykuje zostawanie w pracy „po godzinach”.
Czy policja może wylegitymować każdego?
Na stronach internetowych policji znajduje się informacja: „Jeżeli uważamy, że działanie policjanta było bezpodstawne lub przebiegało w sposób niezgodny z prawem, to można złożyć skargę na policjanta.” W tym samym wpisie wymienione są podstawy faktyczne legitymowania, m.in.
- identyfikacja osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia
- ustalenie świadków zdarzenia powodującego naruszenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego
- wykonanie polecenia wydanego przez sąd, prokuratora (…)
- identyfikacja osób wskazanych przez pokrzywdzonych jako sprawców przestępstw lub wykroczeń
- poszukiwanie osób zaginionych lub ukrywających się (…)
Wyżej wymieniony katalog jest w zasadzie uproszczonym streszczeniem art. 14. i 15. ustawy o policji. Najważniejszy wniosek – legitymowanie jest czynnością regulowaną przepisami prawa, która musi się wiązać z podstawą faktyczną. Policjant nie może legitymować przypadkowych osób bez podstawy faktycznej lub odmówić w trakcie legitymowania podania imienia i nazwiska.
Informacja podana przez Rzecznika Praw Obywatelskich o normach do wyrobienia w kwestii legitymowania jest co najmniej niepokojąca. Zarysowuje się tutaj potencjalny konflikt osobistego interesu funkcjonariusza z przepisami prawa.
Jedną z podstawowych zasad demokratycznego państwa prawnego jest określona w art. 7. Konstytucji RP zasada legalizmu. Zgodnie z tą zasadą „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.”
Podstawa prawna: