Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, stypizowane w przepisie art. 156 Kodeksu karnego jest jednym z poważniejszych przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu, zagrożone wysoką karą pozbawienia wolności. Z dniem 15 sierpnia 2023 roku brzmienie tego przepisu ulegnie zmianie, a także pojawi się także nowe przestępstwo, polegające na nakłanianiu innej osoby do spowodowania u niej ciężkiego uszczerbku na zdrowiu.
- Nowelizacja i wdrożenie Konwencji stambulskiej
- Ciężki uszczerbek na zdrowiu - czym jest?
- Nowa postać ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
- Nakłanianie innej osoby do spowodowania u niej ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
- Podsumowanie
Nowelizacja i wdrożenie Konwencji stambulskiej
Wspomniana nowelizacja, która wejście w życie z dniem 15 sierpnia 2023 roku, jest konsekwencją dostosowania polskiego prawa do wymogów Konwencji Rady Europy o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej, sporządzonej w Stambule dnia 11 maja 2011 roku (tzw. Konwencja stambulska lub Konwencja „antyprzemocowa”).
Oprócz Kodeksu karnego, zmianie ulegną także inne akty prawne takie jak np. Kodeks postępowania cywilnego, Kodeks wykroczeń czy ustawa o Policji.
Ciężki uszczerbek na zdrowiu - czym jest?
W obecnym brzmieniu przepisu art. 156 § 1 Kodeksu karnego występują dwie postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu:
- pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
- innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała.
Spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu może nastąpić w następnie każdego zachowania, które doprowadza do poważnych obrażeń pokrzywdzonego. W dotychczasowym orzecznictwie sądów oraz praktyce wypracowano, jak rozumieć poszczególne postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu np. pozbawienie wzroku może wynikać zarówno z uszkodzeń anatomicznych (np. utrata gałki ocznej), jak i funkcjonalnych (np. uszkodzenie nerwów wzrokowych).
W typie podstawowym przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3, a więc jest zbrodnią. Jeśli sprawca działa nieumyślnie, przewidziana jest łagodniejsza kara pozbawienia wolności, która może być orzeczona do lat 3. Z kolei, jeśli następstwem ciężkiego uszczerbku na zdrowiu jest śmierć człowieka, kara pozbawienia wolności może wynosić do lat 5, a także może zostać orzeczona kara 25 lat pozbawienia wolności lub kara dożywotniego pozbawienia wolności.
W sprawach karnych dotyczących ciężkiego uszczerbku na zdrowiu niezbędne są opinie biegłych z zakresu medycyny sądowej i innych specjalności, w zależności od postaci uszczerbku. Na podstawie dokumentacji medycznej oraz badania pokrzywdzonego, biegli oceniają stopień i postać uszczerbku na zdrowiu. Jest to potrzebne dla kwalifikacji prawnej czynu, a także prawidłowego jego opisu.
Nowa postać ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
Od 15 sierpnia 2023 roku obowiązywać będzie nowa postać ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, tj. wycięcie, infibulacja lub inne trwałe i istotne okaleczenie żeńskiego narządu płciowego (art. 156 § 1 pkt 3 Kodeksu karnego).
Powyższy przepis ma penalizować okaleczenie kobiecych narządów płciowych (FGM, ang. Female Genital Mutilation), czego wymaga Konwencja stambulska w art. 38. Według uzasadnienia projektu ustawy nowelizującej (druk sejmowy nr 2615) wątpliwości interpretacyjne na tle rozumienia przepisu art. 156 § 1 pkt 2 Kodeksu karnego uzasadniają uzupełnienie Kodeksu karnego oraz wyraźne penalizowanie FGM.
Pomimo, iż przepisy w zmienionym brzmieniu jeszcze nie obowiązują, to już poddawane są krytyce przez przedstawicieli doktryny. Głównym zarzutem jest to, że przepisy w dotychczasowym brzemieniu umożliwiały penalizację FGM (jako inne ciężkie kalectwo lub istotne zeszpecenia lub zniekształcenie ciała). Odrębne wyrażanie tego w przepisie, stanowi przejaw kazuistyki, która jest zbędna w nowoczesnym prawie karnym.
Nakłanianie innej osoby do spowodowania u niej ciężkiego uszczerbku na zdrowiu
Dodatkowo, od dnia 15 sierpnia 2023 roku obowiązywać będzie przepis art. 156a Kodeksu karnego, który określa nowy typ czynu zabronionego.
W typie podstawowym określonym w art. 156a § 1 Kodeksu karnego, karaniu podlega nakłanianie innej osoby do spowodowania u niej ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, o którym mowa w art. 156 § 3 Kodeksu karnego (tj. wycięcie, infibulacja lub inne trwałe i istotne okaleczenie żeńskiego narządu płciowego). Przestępstwo zagrożone jest karą pozbawienia wolności do lat 3.
Przestępstwo będzie można więc popełnić poprzez nakłanianie, czyli każde zachowanie, zarówno werbalne, jak i niewerbalne, wpływające na procesy decyzyjne innej osoby. Nakłanianie osoby pokrzywdzonej nie jest tym samym co podżeganie, bowiem podżeganie jest specyficzne dla sprawcy przestępstwa (podżegać można do popełnienia przestępstwa na szkodę innej osoby), podczas gdy nakłanianie dotyczy pokrzywdzonego (nakłaniany jest to wyrządzenia szkody „samemu sobie”).
Surowiej karane jest zmuszanie innej osoby przemocą lub groźbą bezprawną do spowodowania u niej ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, określonego w art. 156 § 3 Kodeksu karnego. Za to przestępstwo grozić będzie kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Wprowadzenie tego przepisu wydaje się zbędne, ponieważ w zasadniczej części stanowi powielenie przestępstwa zmuszania, stypizowanego w art. 191 § 1 Kodeksu karnego. Jest to również podnoszone przez krytyków nowelizacji.
Podsumowanie
Generalnie pozytywnie należy ocenić wdrożenie Konwencji stambulskej, której celem jest m.in. ochrona kobiet przed wszystkimi formami przemocy, zapobieganie, ściganie i eliminację przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. Niemniej jednak, omówione zmiany w Kodeksie karnym wprowadzane są z pominięciem niektórych zasad legislacji karnej, co doprowadza do zaburzenia spójności systemowej i stanowi przejaw kazuistycznego podejścia do prawa karnego.
Więcej ważnych informacji znajdziesz na stronie głównej Infor.pl