9 kwietnia 2024 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę (sygn. III UZP 9/23), w której stwierdził, że lekarz wykonujący działalność gospodarczą, na rzecz byłego pracodawcy, u którego był wcześniej zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako lekarz stażysta, może korzystać z ulgi na start oraz z prawa do opłacania składek od obniżonej podstawy wymiaru, nie niższej niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia.
Sprawa dotyczyła prawa do opłacania składek ZUS od obniżonej podstawy wymiaru przez lekarza po ukończeniu stażu. ZUS wydał interpretację, w której stwierdził, że nie może on korzystać z ww. ulgi jako lekarz dentysta prowadzący indywidualną praktykę lekarską.
Osoba podejmująca działalność gospodarczą (po raz pierwszy) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres 6 miesięcy od rozpoczęcia wykonywania działalności – jest to tzw. ulga na start. Dotyczy to także osób, które wznowiły działalność po upływie 60 miesięcy od jej zawieszenia lub zakończenia oraz nie wykonują tej działalności na rzecz byłego pracodawcy (u którego były zatrudnione w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym i wykonywały w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres prowadzonej działalności gospodarczej) – art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców.
Z kolei zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoby rozpoczynające działalność gospodarczą mogą przez okres 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia działalności opłacać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 30% minimalnego wynagrodzenia. Prawo do tej ulgi nie przysługuje, jeżeli przedsiębiorca prowadzi lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadził pozarolniczą działalność oraz gdy wykonuje on działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, u którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy czynności wchodzące w zakres te działalności (art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
ZUS nie odpuścił
Sąd I instancji uwzględnił odwołanie lekarza od wskazanej interpretacji - decyzji ZUS. Stwierdził, że świadczenie przez lekarza specjalistę prowadzącego samodzielną praktykę lekarską w ramach nowo otwartej działalności gospodarczej usług medycznych na rzecz pracodawcy, u którego pracował na podstawie umowy o pracę w ramach stażu lekarskiego (jako lekarz stażysta), nie jest wykonywaniem czynności wchodzących w zakres działalności gospodarczej w rozumieniu art. 18a ust. 2 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Dotyczy to również ulgi na start (art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców).ZUS złożył apelację od wyroku Sądu I instancji. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko ZUS i zmienił wyrok Sądu I instancji – oddalając odwołanie lekarza (wnioskodawcy).
Skarga lekarza
Lekarz złożył skargę kasacyjną do SN. SN rozpatrujący skargę uznał, że w sprawie występuje zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości (ze względu na rozbieżności w orzecznictwie), wymagające rozstrzygnięcia przez powiększony skład SN. Wobec tego zwrócił się z pytaniem, czy do lekarza podejmującego działalność gospodarczą wówczas, gdy wykonuje ją na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako lekarz stażysta, mają zastosowanie art. 18a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 18 ust. 1 Prawa przedsiębiorców? SN zwrócił przy tym uwagę, że odbycie stażu podyplomowego będącego niezbędnym warunkiem przyznania prawa do wykonywania zawodu nastąpić może wyłącznie (poza określonymi wyjątkami) w ramach umowy o pracę.
Triumf lekarza
SN w uchwale z 9 kwietnia 2024 r. uznał, że lekarzowi prowadzącemu praktykę na rzecz podmiotu uprzednio go zatrudniającego jako rezydenta (stażysty) przysługuje prawo do ulgi na start i opłacania składek ZUS na preferencyjnych warunkach. Uchwała ta ma będzie miała istotne znaczenie w sporach z ZUS, dotyczących prawa do ww. ulg.