W dniu 9 kwietnia br. do Sejmu został złożony rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (znak: RPW/12061/2025), który zmienia wysokość ważnego świadczenia: zasiłku pogrzebowego, który przysługuje na pokrycie kosztów pogrzebu, niezależnie od wysokości osiąganego dochodu. W ramach opiniowania projektu ww. ustawy – Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych zaproponowało korektę wysokości zasiłku pogrzebowego z projektowanej – na 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonego przez Prezesa GUS, obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Na dzień dzisiejszy – oznaczałoby to świadczenie w wysokości niemal 17 tys. zł. Czy ta propozycja, została uwzględniona przez rząd w projekcie złożonym do Sejmu?
- Zasiłek pogrzebowy – komu przysługuje i w jakiej wysokości, zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami?
- Zasiłek pogrzebowy – w jakiej wysokości ma przysługiwać zgodnie z projektem rządowym i czy MRPiPS przystało na propozycję OPZZ?
- Dlaczego MRPiPS nie przystało na propozycję OPZZ ustalenia zasiłku pogrzebowego na poziomie 200% przeciętnego wynagrodzenia?
- Kiedy będzie można otrzymać zasiłek pogrzebowy w zwiększonej kwocie?
Zasiłek pogrzebowy – komu przysługuje i w jakiej wysokości, zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami?
Zasiłek pogrzebowy, to świadczenie, które przysługuje na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, którego celem jest pokrycie kosztów pogrzebu.
Świadczenie to, może otrzymać każdy (niezależnie od osiąganego dochodu), kto pokrył koszty pogrzebu, osoby, która:
- była ubezpieczona w ZUS (tzn. objęta ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi, także z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego),
- miała przyznane prawo do emerytury lub renty,
- nie miała przyznanej emerytury lub renty, ale – w dniu śmierci – spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania,
- miała przyznaną emeryturę pomostową,
- miała przyznane nauczycielskie świadczenie kompensacyjne,
- zmarła w czasie pobierania zasiłku chorobowego albo świadczenia rehabilitacyjnego po ustaniu ubezpieczenia,
- pobierała świadczenie pieniężne jako cywilna niewidoma ofiara działań wojennych,
- pobierała świadczenie przedemerytalne lub zasiłek przedemerytalny,
- pobierała rentę socjalną,
- zmarła wskutek wypadku lub choroby zawodowej powstałych w szczególnych okolicznościach,
- była członkiem rodziny osoby wymienionej w punktach 1, 2, 4, 5, 8 lub 10 powyżej.
Za członków rodziny, o których mowa powyżej, uznaje się:
- małżonka (wdowę, wdowca, a także małżonka pozostającego w separacji),
- rodziców, ojczyma, macochę oraz osobę przysposabiającą,
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione,
- dzieci przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej,
- inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności,
- rodzeństwo,
- dziadków,
- wnuki oraz
- osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.
Zasiłek pogrzebowy może otrzymać zarówno osoba z rodziny zmarłego, ale także osoba obca lub instytucja (pracodawca, dom pomocy społecznej, gmina, powiat, osoba prawna kościoła lub związek wyznaniowy), jeżeli pokryła koszty pogrzebu.
Aktualnie (tj. niezmiennie od 1 marca 2011 r.) zasiłek pogrzebowy przysługuje w kwocie 4 tys. zł, przy czym kwota ta nie podlega waloryzacji przy zastosowaniu średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych. Kwota zasiłku pogrzebowego, nie została zatem zwiększona od niemal 14 lat. Nie ulega natomiast wątpliwości, iż – w powyższym okresie – znacznie wzrosły koszty pochówku.
Świadczenie w kwocie odpowiadającej równowartości 4 tys. zł otrzyma obecnie członek rodziny zmarłego, który poniósł koszty jego pogrzebu, niezależnie od rzeczywistej kwoty tych kosztów. Osoby obce dla zmarłego (lub niemieszczące się w ww. katalogu członków rodziny), pracodawcy, domy pomocy społecznej, gminy, powiaty oraz osoby prawne kościoła lub związku wyznaniowego – mogą natomiast ubiegać się o kwotę odpowiadającą rzeczywiście poniesionym kosztom pogrzebu, nie otrzymają jednak więcej jak 4 tys. zł.
Zasiłek pogrzebowy – w jakiej wysokości ma przysługiwać zgodnie z projektem rządowym i czy MRPiPS przystało na propozycję OPZZ?
Celem zmniejszenia obciążenia finansowego osób pokrywających koszty pogrzebu – MRPiPS przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (nr w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów: UA5), w którym zakłada zwiększenie kwoty zasiłku pogrzebowego. W ramach opiniowania ww. projektu – propozycję kwoty, do jakiej miałby zostać zwiększony zasiłek przedstawiło Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (dalej: OPZZ), które wniosło o rozważnie korekty wysokości proponowanego zasiłku pogrzebowego w taki sposób, że miałby on stanowić 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonego przez Prezesa GUS, obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Na dzień dzisiejszy – biorąc pod uwagę ogłoszoną przez Prezesa GUS wysokość przeciętnego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2024 r.1 – zgodnie z powyższą zasadą, zasiłek pogrzebowy opiewałby zatem na niemal 17 tys. zł (dokładnie – 16 954,42 zł).
Jak zwróciło uwagę OPZZ – wprowadzenie zasiłku pogrzebowego w wysokości 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, nie byłoby niczym nowym, stanowiłoby bowiem powrót do stanu prawnego sprzed 1 marca 2011 r., kiedy to – zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 80 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – zasiłek pogrzebowy przysługiwał właśnie w takiej wysokości, tj. w wysokości 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu śmierci osoby, której koszty pogrzebu zostały poniesione. Ww. kwota zasiłku, ustalana była przy tym miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kalendarzowego kwartału, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału i podlegała ogłoszeniu przez Prezesa ZUS – w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” – w terminie do 14 dnia roboczego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego.
Jak argumentowało OPZZ – przyjęcie kwoty zasiłku pogrzebowego na powyższym poziomie – stanowiłoby rozwiązanie poważnego problemu zwłaszcza ludzi ubogich, samotnych i starszych, którym aktualna kwota zasiłku pogrzebowego nie pozwala na pokrycie nawet połowy kosztów pogrzebu, które – jak zawrócił uwagę Związek – „w dużych miastach usługi te kosztują około 8 tys. zł, a w wielu przypadkach przekraczają 10 tys. zł”.
Co na to MRPiPS i czy kwota zasiłku pogrzebowego przyjęta w ostatecznym projekcie ustawy, który został złożony do Sejmu, będzie pokrywać 100 proc. ponoszonych aktualnie kosztów pogrzebu?
Niestety nie, ponieważ przyjmując, że aktualnie koszty pogrzebu oscylują w granicach 8, 10 lub nawet kilkunastu tysięcy złotych – kwota zasiłku pogrzebowego, którą proponuje w rządowym projekcie MRPiPS – ich nie pokryje. Zgodnie z projektem ustawy, który w dniu 9 kwietnia 2025 r. trafił do Sejmu – zasiłek pogrzebowy ma zostać zwiększony z obecnych 4 tys. zł do 7 tys. zł. Świadczenie to, ma ponadto podlegać corocznej waloryzacji od dnia 1 marca, ale tylko jeżeli wskaźnik waloryzacji będzie wyższy niż 105. Wskaźnikiem ww. waloryzacji ma być przy tym – średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, ogłaszany przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. W ramach waloryzacji – wysokość zasiłku pogrzebowego, ma ulegać zwiększeniu o wskaźnik waloryzacji i podlegać ogłoszeniu przez Prezesa ZUS, w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, co najmniej na 7 dni roboczych przed terminem kolejnej waloryzacji. We wcześniejszej wersji projektu – waloryzacja miała natomiast być dokonywana przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych – z uwzględnieniem wyniku badania wzrostu cen realnych wybranych usług pogrzebowych, uwzględnionych w zbiorze cen Głównego Urzędu Statystycznego (do dnia 1 marca każdego roku). Podwyższenie kwoty zasiłku pogrzebowego w wyniku powyższej weryfikacji (dokonanej przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych) – miało natomiast być pozostawione uznaniu Rady Ministrów, która wydawałaby w tej sprawie stosowne rozporządzenie. Zmiana w zakresie sposobu waloryzacji – polegająca na uniezależnieniu tejże waloryzacji od decyzyjności Rady Ministrów, jest więc korzystna dla przyszłych beneficjentów zasiłku, ponieważ – z dużym prawdopodobieństwem – kwota zasiłku będzie podlegała w ten sposób zwiększeniu częściej, niż gdyby miało to miejsce w ramach mechanizmu waloryzacji przewidzianego w pierwotnej wersji projektu.
Zgodnie z projektem – nie zmienią się natomiast zasady przyznawania zasiłku członkom rodziny zmarłego i pozostałym osobom oraz instytucjom, tzn. – członkowie rodziny nadal będą mogli liczyć na świadczenie w pełnej kwocie, niezależnie od kwoty poniesionych kosztów pogrzebu, a pozostałe osoby i instytucje, które poniosły koszt pogrzebu – będą mogły otrzymać świadczenie w wysokości stanowiącej równowartość poniesionych kosztów pogrzebu, nie więcej jednak niż 7 tys. zł.
Dlaczego MRPiPS nie przystało na propozycję OPZZ ustalenia zasiłku pogrzebowego na poziomie 200% przeciętnego wynagrodzenia?
Jak wynika z raportu z konsultacji publicznych i opiniowania, który został przygotowany przez MRPiPS na potrzeby komisji prawniczej, która odbyła się w dniu 6 marca br. – MRPiPS stwierdziło, iż nie ma możliwości ustalenia wysokości zasiłku pogrzebowego w wysokości 200 proc. przeciętnego wynagrodzenia, a zaproponowana w projekcie kwota zasiłku pogrzebowego (na poziomie 7 tys. zł), uwzględnia możliwości finansowe Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i budżetu państwa.
Kiedy będzie można otrzymać zasiłek pogrzebowy w zwiększonej kwocie?
Nawet na proponowane przez MRPiPS 7 tys. zł zasiłku pogrzebowego – niestety, trzeba będzie jeszcze trochę poczekać. Zgodnie z aktualnym brzmieniem projektu (który został złożony do Sejmu) – ustawa ma wejść w życie dopiero z dniem 1 stycznia 2026 r. W pierwotnej wersji projektu (sprzed 7 listopada br.) – zakładano natomiast, że miała ona wejść w życie po upływie 14 dni od jej ogłoszenia.
Świadczenie w zwiększonej kwocie, będzie przysługiwało z tytułu pokrycia kosztów pogrzebu osób, których śmierć nastąpi od dnia wejścia w życie ustawy, czyli nie wcześniej niż od 1 stycznia 2026 r. Pierwsza waloryzacja zasiłku, ma natomiast zostać przeprowadzona dopiero w roku, w którym wskaźnik waloryzacji, liczony od roku wejścia w życie ustawy – będzie wyższy niż 105.
W dniu 9 kwietnia 2025 r. projekt został skierowany do opinii sejmowego Biura Legislacyjnego. Warto nadal bacznie śledzić jego losy, ponieważ od samego początku wzbudza on wiele kontrowersji i co chwilę są w nim wprowadzane kolejne zmiany. Co do wysokości zasiłku pogrzebowego – wszystko wskazuje jednak na to, że ostateczną kwotą będzie zaproponowane przez MRPiPS 7 tys. zł, co niestety nadal może nie rozwiązać problemu osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji finansowej, które w dalszym ciągu będą zmagać się z koniecznością pokrywania – z własnych środków – przynajmniej części wszystkich kosztów związanych z pogrzebem.
1 Która – zgodnie z komunikatem Prezesa GUS z dnia 11.02.2025 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w czwartym kwartale 2024 r. – opiewa na 8 477,21 zł
Podstawa prawna:
- Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (znak: RPW/12061/2025)
- Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r., poz. 1631 z późn. zm.)