Problemem udzielania przez ZUS ulg w postaci umorzenia zaległości w składkach jest to, że jest to decyzja całkowicie uznaniowa (po stronie ZUS). Osoba wnioskująca o taką ulgę może spełniać na 1000% zasady współżycia społecznego, które uzasadniają ulgę, a ZUS można tylko o nią prosić. I ZUS nie musi jej przyznać. Można stracić cały majątek w pożarze, być w stanie przedagonalnym w hospicjum, stracić rodzinę w wypadku samochodowym. A i tak ZUS może odmówić umorzenia zaległych składek w tym znaczeniu, że nie można ZUS zmusić do przyznania ulgi. Żaden sąd nie może wydać wyroku “Zmuszam ZUS do przyznania ulgi w kwocie 5000 zł w postaci umorzenia zaległych składek ZUS bo wnioskodawca choruje na raka w fazie przerzutów i zostało mu nie więcej niż 12 miesięcy życia “. Sąd może tylko wskazywać, że ZUS naruszył przepisy o umarzaniu zaległości bo nie zrobił tego, gdy sytuacja wnioskującego o ulgę, uzasadnia jej przyznanie.
Pokażę to na przykładzie choroby nowotworowej – ZUS nie ma problemu ze ściąganiem zaległości w składach ZUS ludzi, którzy są chorzy na raka, ale nie w pierwszej fazie tej choroby, ale drugiej – jak jest jej wznowa i są (albo wkrótce będą) przerzuty.
Może czas, aby sąd mógł zmusić ZUS do odpuszczenia ścigania za niezapłacone składki. Jak jest rak, agonia, utrata majątku?
Cechą choroby nowotworowej jest dwuetapowość. Etap pierwszy to początkowy etap raka, który dziś często udaje się udaje zaleczyć. Etap drugi to faza przerzutów choroby nowotworowej, kiedy reakcja zaatakował już całe ciało osoby chorej. Te cechy tej choroby nie są uwzględniane przez ZUS zarówno w procesie przyznawania renty z tytułu niezdolności do pracy (decyzja o przyznaniu renty jest często odmowna z uwagi na to, że niedawno chory zakończył np. chemioterapię i dziś nie wykazuje objawów raka) jak i umarzania zaległości gdy chory na raka nie dał rady opłacać składek ubezpieczeniowych z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.
W takich sytuacjach sprawa często trafia do sądu, który próbuję skorygować stanowisko urzędników ZUS. W artykule przykład wyroku dotyczący wznowy raka jajnika. Pierwsza faza choroby była w 2013 r., a druga 2022 r. Skutkiem pierwszej fazy było, że chora kobieta nie dała rady spłacać składek do ZUS z tytułu działalności gospodarczej. I w 2024 r. starała się o uzyskanie „odpuszczenia” egzekucji tych składek z uwagi na ponownie atak choroby nowotworowej.
Polecamy VAT 2025. Podatki część 2
Sąd może jedynie apelować do ZUS i wskazywać jego błędy
Przykładem jest wyrok WSA w Łodzi z 2 października 2024 r. (III SA/Łd 199/24). Link
Stan faktyczny tej sprawy był następujący
1 września 2022 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynął wniosek, w którym O. N. zwróciła się o umorzenie całości zadłużenia z tytułu składek. Podała, że w 2012 r. zachorowała na nowotwór jajnika, z którym borykała się około 3 lata. Nadmieniła, że nie mogła pracować ani zawiesić działalności gospodarczej, musiała mieć bowiem ubezpieczenie zdrowotne, aby kontynuować leczenie, a zadłużenie wobec ZUS cały czas rosło. Wskazała, że w międzyczasie rozwiodła się z mężem, który nadużywał alkoholu. Dodała, że samotnie wychowywała córkę i nie miała znikąd pomocy. Po chorobie natomiast wróciła do pracy i spłacała zadłużenie w ZUS na tyle, na ile mogła. W 2020 r. wybuchła pandemia koronawirusa, wówczas dochody drastycznie zmalały i znowu nie była w stanie regulować zaległości. Podała, że uzyskiwane środki pieniężne wystarczały jedynie na życie z dnia na dzień. Dalej podkreśliła, że choroba wznowiła się, jest więc w trakcie badania, diagnozy i przed leczeniem. W związku z tym nie pracuje i nie osiąga żadnych dochodów. W lipcu 2022 r. otrzymała zasiłek z pomocy społecznej.
Dodatkowo:
1) w sprawie wystąpiły 3 przesłanki całkowitej nieściągalności.
2) odpowiedni sąd ogłosił upadłość dłużnika, a przecież upadłość konsumencka stanowi przesłankę całkowitej nieściągalności
Sąd punktuje błędy ZUS - ale nie może zmusić ZUS do przyznania ulgi
Błąd ZUS nr 1 " rozpatrywanej sprawie nie są przekonujące argumenty organu odnoszące się do powstania zaległości z tytułu działalności gospodarczej, interesu społecznego, czyli solidarności płatników składek. To bowiem solidarność społeczna jest argumentem na rzecz wspomagania tych, których sytuacja, zwłaszcza z przyczyn od nich niezależnych i obiektywnych, jest trudniejsza. Organ powinien mieć również na względzie, że wolą ustawodawcy było niedopuszczenie do popadania dłużników w coraz większą biedę i niemożność wyjścia z zadłużenia (por. wyrok NSA z dnia 8 września 2015 r., II GSK 1807/14).
Błąd ZUS nr 2 Wiek, sytuacja zdrowotna (nawrót choroby nowotworowej) i materialna skarżącej pozwalają w tej sprawie natomiast uzasadnić wniosek, że ma ona prawo oczekiwać wsparcia od państwa, a zatem wszystkich członków społeczeństwa, nawet jeśli w jakiejś mierze przyczyniła się do powstania tak znaczącego zadłużenia składkowego. Taka jest bowiem, w ocenie Sądu, istota i sens solidarności społecznej i społeczna funkcja budżetu Państwa (a zatem i ZUS) konstruowanego z ogółu składek wypracowywanych przez pracujących.
Błąd ZUS nr 3 Niewątpliwie skarżąca znajduje się w ciężkiej sytuacji materialnej, zdrowotnej, zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej ze względu na stan zdrowia, który uległ pogorszeniu. Ponadto skarżąca nie otrzymała prawa do świadczenia rentowego (decyzja z 8 listopada 2022 r.). Co prawda skarżąca nie przedłożyła obecnie do akt sprawy oświadczenia o stanie rodzinnym i majątkowym, ale złożyła oświadczenie zawarte w piśmie z 19 grudnia 2023 r. Twierdzenie Zakładu, że skarżąca nie udowodniła, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić należności z tytułu składek ma również cechy dowolności. Skarżąca nie jest zgłoszona do żadnego ubezpieczenia, a z orzeczenia Miejskiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności z 5 lipca 2022 r. wynika, że strona ma umiarkowany stopień niepełnosprawności i jest zdolna do zatrudnienia w warunkach pracy chronionej.
Błąd ZUS nr 4 W ocenie ZUS skarżąca może podjąć pracę w systemie pracy chronionej albo pracę dorywczą lub w niepełnym wymiarze czasu pracy. Tymczasem stan zdrowia skarżącej po wznowieniu choroby nie pozwala na podjęcie takiego zatrudnienia, a tym samym możliwość spłaty w przyszłości części zadłużenia. Fakt, że skarżąca zamieszkuje z córką i jej partnerem świadczy o braku możliwości samodzielnej egzystencji (pismo z 19 grudnia 2023 r.). Zdaniem Sądu, organ nie ocenił rzetelnie przesłanki z § 3 ust. 1 rozporządzenia, bowiem nie rozważył czy skarżąca ma realną możliwość spłaty zadłużenia w całości w odniesieniu do jej sytuacji zdrowotnej (choroby nowotworowej) oraz wieku.
Sąd może ZUS tylko nakazać ponowne rozpatrzenie sprawy
Dlatego sędziowie:
Ewa Alberciak /przewodniczący sprawozdawca/
Joanna Wyporska-Frankiewicz
Małgorzata Kowalska
orzekli:
"Ponownie rozpoznając sprawę organ powinien odnieść się do tych okoliczności, jakie zostały wskazane w uzasadnieniu niniejszego wyroku, w szczególności jeszcze raz przeanalizować, czy został przerwany bieg terminu przedawnienia w stosunku do wszystkich należności z tytułu składek. Z treści zaskarżonej decyzji wynika bowiem, że za lata 2011, 2013, 2014, 2015 organ błędnie uznał, że bieg terminu przedawnienia został przerwany przez doręczenie stronie upomnienia. Obowiązek rzetelnego i wyczerpującego wykazania należności w konkretnej wysokości spoczywa na organie rozpatrującym wniosek o umorzenie."