Projekt ustawy o asystencji osobistej nabiera tempa i zbliża się do finalnych prac legislacyjnych. Rząd planuje objąć bezpłatnym wsparciem osoby z niepełnosprawnościami w wieku od 13 do 65 lat, zapewniając im pomoc asystenta finansowaną z budżetu państwa. Jeżeli ustawa zostanie uchwalona, część beneficjentów będzie mogła liczyć nawet na 240 godzin indywidualnej pomocy miesięcznie, w domu, pracy i w codziennym życiu.
- Początek rewolucji w usługach wspierających niezależność
- Kogo obejmie nowa ustawa
- Co zmienia projekt
- Projekt prezydencki – alternatywna propozycja
- Dlaczego ustawa o asystencji osobistej jest tak ważna?
- Podstawa prawna
Początek rewolucji w usługach wspierających niezależność
4 września 2025 r. Stały Komitet Rady Ministrów ma rozpatrzyć projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami. Ustawa, przygotowana w biurze wiceministra Łukasza Krasonia, ma wejść w życie w 2027 r. i stanowi element Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021‑2030. Jej celem jest wprowadzenie systemowego, powszechnego dostępu do usługi osobistego asystenta, która dotąd funkcjonowała w ramach czasowych programów prowadzonych przez samorządy i organizacje pozarządowe.
Musimy wreszcie przestać traktować osoby z niepełnosprawnościami jako biernych odbiorców pomocy. To obywatele, którzy mają prawo do samodzielnego życia – powiedział Łukasz Krasoń, Pełnomocnik Rządu ds. Osób z Niepełnosprawnościami.
Kogo obejmie nowa ustawa
Projekt ustawy o asystencji osobistej wprowadza konkretne kryteria wiekowe oraz indywidualne zasady przyznawania godzin wsparcia. Rozwiązania te mają zapewnić, że pomoc trafi do tych osób z niepełnosprawnościami, które jej najbardziej potrzebują, a jednocześnie umożliwić efektywne zarządzanie budżetem programu.
Projekt przewiduje, że bezpłatną asystencję osobistą uzyskają osoby z niepełnosprawnościami w wieku od 13 do 65 lat. Osoby znajdujące się w tym przedziale wiekowym będą mogły korzystać z usług asystenta w ramach określonego pakietu godzin. Z kolei osoby powyżej 65. roku życia zachowają prawo do kontynuacji świadczenia do końca okresu obowiązywania wcześniejszej decyzji, lecz nie będą obejmowane nowym naborem.
Wsparcie ma być przyznawane elastycznie, w zależności od rzeczywistych potrzeb osoby z niepełnosprawnością. Decyzję o wymiarze godzin i zakresie pomocy podejmie specjalnie powołany zespół. W projekcie z maja 2025 r. wskazano, że możliwy będzie przedział od 30 do 240 godzin miesięcznie, a w przypadku nieletnich (13–18 lat) limit ma wynosić maksymalnie 80 godzin.
Wysokość wynagrodzenia asystentów została określona na poziomie co najmniej 46–52 zł za godzinę pracy, co ma uatrakcyjnić tę formę zatrudnienia i przyciągnąć osoby z odpowiednimi kwalifikacjami.
Wszystkie założenia mają na celu stworzenie sprawiedliwego i trwałego systemu, który będzie odpowiadał na zróżnicowane potrzeby osób z niepełnosprawnościami i pozwoli im na bardziej niezależne życie.
Co zmienia projekt
Projekt ustawy nie tylko porządkuje istniejące rozwiązania, ale przede wszystkim wprowadza nową jakość w systemie wsparcia osób z niepełnosprawnościami. Zmiany obejmą:
- Systemowe uregulowanie – dotychczas usługi asystenckie były świadczone w ramach ograniczonych czasowo programów i nie obejmowały wszystkich potrzebujących. Nowa ustawa ma zapewnić powszechny dostęp do asystentów osobistych i wprowadzić stałe źródło finansowania.
- Rozwój usług opiekuńczych – projekt zakłada rozwój lokalnych form wsparcia, tak aby osoby z niepełnosprawnościami mogły jak najdłużej mieszkać w swoim środowisku, z dala od opieki instytucjonalnej. Ustawa ma też doprecyzować przepisy dotyczące mieszkalnictwa wspomaganego oraz uprościć gminne strategie w tym zakresie.
- Deinstytucjonalizację – nowe regulacje mają na celu przeniesienie usług z placówek całodobowej opieki do środowiska lokalnego.
- Przygotowanie kadr – równolegle prowadzone są programy mające na celu zwiększenie wynagrodzeń asystentów, ich profesjonalizację i objęcie nadzorem merytorycznym. Według danych Ministerstwa Rodziny, w 2024 roku program "Asystent osobisty osoby z niepełnosprawnością" objął ok. 45 tys. osób i miał budżet 760 mln zł, a w 2025 r. już ponad 1 mld zł. Ustawa ma ujednolicić warunki zatrudnienia, szkolenia i przygotowania asystentów oraz zapewnić ciągłość wsparcia także dla tych osób, które nie spełnią wszystkich kryteriów ustawowych.
Terminy i procedura legislacyjna
Proces legislacyjny ustawy o asystencji osobistej już się rozpoczął i obejmuje kilka etapów. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez podsekretarz stanu Katarzynę Nowakowską, 4 września 2025 r. projekt ma zostać rozpatrzony przez Stały Komitet Rady Ministrów. Po zatwierdzeniu na tym etapie trafi do Rady Ministrów, a następnie do Sejmu, gdzie rozpocznie się właściwa procedura parlamentarna.
Wejście w życie ustawy planowane jest na 2027 rok. Jednak już wcześniej przewidziano działania przygotowawcze. Nabór wniosków mógłby ruszyć w 2026 roku. r., zgodnie z zapisami we wcześniejszej wersji projektu.
Projekt prezydencki – alternatywna propozycja
Równolegle w Sejmie procedowany jest prezydencki projekt ustawy o asystencji. Zakłada on, że usługi osobistego asystenta będą dostępne w każdym powiecie dla osób powyżej 18. roku życia, w wymiarze 40–200 godzin miesięcznie, finansowane z budżetu państwa. Oznacza to szerszą grupę wiekową beneficjentów, ale mniejszy zakres maksymalnych godzin niż w projekcie rządowym. Projekt został skierowany do Komisji Polityki Społecznej i Rodziny w październiku 2024 r., jednak nie wiadomo, kiedy będzie procedowany.
Dlaczego ustawa o asystencji osobistej jest tak ważna?
Wprowadzenie ustawy o asystencji osobistej to nie tylko zmiana techniczna w systemie wsparcia. To fundamentalny krok w kierunku równego traktowania, niezależności i godności osób z niepełnosprawnościami. Projekt odpowiada na konkretne potrzeby społeczne, prawne i systemowe, które do tej pory były rozwiązywane w sposób tymczasowy i ograniczony. Oto trzy główne powody, dla których ustawa ma ogromne znaczenie:
- Prawo do niezależnego życia – asystencja osobista daje osobom z niepełnosprawnościami możliwość samodzielnego uczestnictwa w życiu społecznym, edukacji czy rynku pracy. W wielu krajach to standard świadczeń.
- Odpowiedź na braki systemowe – obecny program asystentów jest uzależniony od corocznych konkursów i nie gwarantuje ciągłości wsparcia. Ustawa ma wprowadzić system, który nie będzie zależny od samorządów czy organizacji pozarządowych.
- Spójność z konwencją ONZ – Polska ratyfikowała Konwencję ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami, która zobowiązuje do zapewnienia osobom z niepełnosprawnościami dostępu do usług wspierających niezależne życie. Ustawa będzie ważnym krokiem w realizacji tego zobowiązania.
Podstawa prawna
Projekt ustawy o asystencji osobistej osób z niepełnosprawnościami
Ustawa przygotowana przez Prezydenta RP – druk sejmowy nr 316