22 czerwca 2017 r. Sejm przyjął ustawę o zmianie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego. Nowelizacja umożliwia wprowadzenie mechanizmów, które pozwolą na usunięcie z przestrzeni publicznej budowli propagujących ustrój totalitarny, zwłaszcza komunizm.
Dotychczas funkcjonujące przepisy wskazują na to czym jest propagowanie ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Ustawa ta wskazuje również na metody dzięki, którym zakazano jednostkom samorządu terytorialnego nazywania budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, w tym dróg, ulic, mostów i placów, na cześć osób, wydarzeń, organizacji symbolizujących komunizm lub inny ustrój totalitarny.
Pomniki, obeliski, płyty pamiątkowe…
Dotychczas obowiązująca ustawa nie precyzowała dokładnie kwestii związanych z usunięciem budowli o charakterze nieużytkowym propagujących zakazany ustrój. Od momentu wejścia w życie omawianej nowelizacji, zakaz propagowania zakazanego ustroju poprzez nadanie niedozwolonej nazwy obejmie pomniki. Przez pomniki należy rozumieć też obeliski, popiersia, rzeźby, kamienie pamiątkowe, płyty i tablice pamiątkowe, napisy i znaki, kopce. Ustawodawca w ten sposób znacznie poszerza grono obiektów, którym nadanie nazwy propagującej komunizm jest zakazane.
Oznacza to, że właściwe jednostki samorządu terytorialnego zobowiązane będą do usunięcia wymienionych obiektów propagujących zakazany ustrój w ciągu 12 miesięcy od dnia wejścia w życie. Ten obowiązek nie będzie dotyczył pomników:
- niewystawionych na widok publiczny;
- znajdujących się na terenie cmentarzy albo innych miejsc spoczynku;
- wystawionych na widok publiczny w ramach działalności artystycznej, edukacyjnej, kolekcjonerskiej, naukowej lub o podobnym charakterze, w celu innym niż propagowanie ustroju totalitarnego;
- wpisanych – samodzielnie albo jako część większej całości – do rejestru zabytków.
W przypadku wykonania obowiązku, koszty usunięcia pomnika zwraca Skarb Państwa ze środków budżetu państwa, których dysponentem jest wojewoda, jeżeli właściciel albo użytkownik wieczysty nieruchomości, na której znajdował się pomnik, nie uczestniczył w procedurze wzniesienia tego pomnika.
Decyzję nakazującą usunięcie zakazanego pomnika wydaje wojewoda. Wydanie tej decyzji jest uzależnione od pozytywnej opinii Instytutu Pamięci Narodowej (IPN). Nowe przepisy dają IPN miesiąc, a w sprawach szczególnie skomplikowanych, nie więcej niż dwa miesiące na wydanie opinii potwierdzającej niezgodność nazwy budowli, obiektu lub urządzenia użyteczności publicznej z ustawą.
Od decyzji wojewody będzie można się odwołać do ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.
Szkoły, przedszkola, szpitale…
Nowelizacja poszerza katalog obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, które nie mogą zostać nazwane na cześć wydarzeń, organizacji lub osób propagujących ustrój totalitarny. Od wejścia w życie nowelizacji w ten sposób nie będzie można nazwać szkół i ich zespołów, przedszkoli, szpitali, placówek opiekuńczo-wychowawczych, instytucji kultury, i instytucji społecznych.
Nowe przepisy mają wejść w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 22 czerwca 2017 r. o zmianie ustawy o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz. U. z 2017 r. poz. 1389)