Obrońca obowiązkowo
Kodeks postępowania karnego wskazuje przypadki, gdy ustanowienie obrońcy z urzędu jest obligatoryjne (obowiązkowe).
Ma to miejsce w sytuacji, gdy oskarżony (lub podejrzany) jest osobą głuchą, niemą lub niewidomą lub zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności. Z obroną obligatoryjną mamy również do czynienia w przypadku nieletnich, a także w sytuacji, gdy sąd uzna to za niezbędne ze względu na okoliczności utrudniające obronę. W powyższych przypadkach sąd ustanawia obrońcę z urzędu, bez konieczności podejmowania dodatkowych czynności przez oskarżonego.
W postępowaniu przygotowawczym i przed sądem
Ustanowienie obrońcy z urzędu może mieć miejsce zarówno w postępowaniu przed sądem, jak i na etapie postępowania przygotowawczego.
Zobacz również serwis: Sprawy karne
Obrońca na wniosek
Dla osób, których nie stać na ustanowienie obrońcy z wyboru, przewidziano możliwość ustanowienia obrońcy z urzędu. Warunkiem jest wykazanie przez oskarżonego (lub podejrzanego), iż nie jest on w stanie ponieść kosztów obrony bez uszczerbku niezbędnego utrzymania siebie i rodziny.
Gdyby w toku postępowania okazało się, iż okoliczności na podstawie których wyznaczono obrońcę z urzędu nie istnieją, sąd może cofnąć wyznaczenie adwokata z urzędu.
Aby uzyskać obrońcę z urzędu ze względu na trudną sytuację materialną, należy do sądu złożyć wniosek i odpowiednio go uzasadnić, to znaczy wykazać, iż oskarżony rzeczywiście nie jest w stanie ponieść kosztów obrony. Warto tu dołączyć zaświadczenie o zarobkach czy zaświadczenie z urzędu pracy o posiadaniu statusu bezrobotnego, w przypadku studentów – zaświadczenie z uczelni o posiadaniu statusu studenta itp.
Wniosek o wyznaczenie obrońcy z urzędu należy skierować do prezesa sądu właściwego do rozpoznania sprawy. W postępowaniu przygotowawczym wniosek pismo składamy za pośrednictwem prokuratora.
Zobacz również: Zwolnienie z kosztów sądowych w sprawach karnych