Biegli sądowi stanowią istotny filar wymiaru sprawiedliwości. W sprawach sądowych związanych ze specjalistycznymi zagadnieniami, sąd ma wręcz obowiązek uzyskania opinii biegłego. Niestety, nadal kwestie biegłych sądowych nie zostały uregulowane na poziomie ustawowym. Resort sprawiedliwości zapewnia, że trwają prace analityczno – koncepcyjne, ale projektu ustawy jak nie było, tak nie ma.
Oczekiwanie na opinię biegłego
Każdy, kto brał udział w postępowaniu sądowym, w którym konieczne było zasięgnięcie wiadomości specjalnych zdaje sobie sprawę, że wybór biegłego o odpowiedniej specjalności oraz oczekiwanie na opinię istotnie wpływa na długotrwałość postępowania. Na opinie czeka się od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Zazwyczaj w tym czasie nie toczą się żadne inne czynności procesowe, a sprawa nie może być rozstrzygnięta.
Kiedy powoływany jest biegły sądowy?
W każdej sprawie, która wykracza poza powszechnie dostępną wiedzę oraz doświadczenie życiowe, powoływany jest biegły sądowy. Dotyczy to zarówno spraw karnych, jak i cywilnych, rodzinnych czy administracyjnych.
Dla przykładu:
- sprawie karnej, która dotyczy wypadku samochodowego ze skutkiem śmiertelnym potrzebne są co najmniej dwie dwie opinie – jedna dotycząca rekonstrukcji wypadku, a druga – dotycząca mechanizmu powstania obrażeń oraz przyczyn śmierci. Niejednokrotnie sporządzana jest także trzecia opinia z zakresu stanu technicznego pojazdu,
- w sprawie cywilnej pomiędzy zleceniodawcą a wykonawcą o zapłatę kary umownej z tytułu nieprawidłowego wykonania umowy, której przedmiotem była budowa drogi ekspresowej, konieczne może okazać się przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu budowy dróg, który rozstrzygnie, czy faktycznie zaistniały podstawy do naliczenia kary umownej oraz czy umowa została naprawdę nieprawidłowo zrealizowana przez wykonawcę,
- podobnie w sprawie pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą o zapłatę za wadliwy towar np. skórzane obuwie, niezbędna jest opinia szewca,
- w wielu sprawach rodzinnych, szczególnie w przypadku silnego konfliktu rodziców, przeprowadzane są opinie biegłych psychologów oraz pedagogów co do kompetencji rodzicielskich, relacji rodziców z dziećmi, zasadności pozbawienia władzy rodzicielskiej.
Jak więc widać, zakres spraw, w których niezbędna jest opinia biegłego lub zespołu biegłych jest bardzo szeroki, a wręcz nieograniczony. Chociaż sąd ocenia opinię biegłego jak każdy inny dowód, to niewątpliwie często to, co stwierdzi biegły w opinii bezpośrednio przekłada się na treść wyroku.
Wciąż nie ma ustawy
Pomimo tak istotnego wpływu biegłych sądowych na wymiar sprawiedliwości oraz treść rozstrzygnięć, nadal nie ma ustawy, która jednolicie określałaby np. zasady weryfikacji kompetencji, status instytucji specjalistycznych, które skupiają biegłych danych specjalności, czy utworzyłaby centralny rejestr biegłych.
Potrzeba obowiązywania takiej ustawy jest na tyle paląca, że Rzecznik Praw Obywatelskich Marcin Wiącek wystąpił do Ministra Sprawiedliwości w tej sprawie (sygn. pisma RPO: VII.510.20.2015.PKR). Resort sprawiedliwości odpowiedział, że nadal kontynuowane są prace analityczno-koncepcyjne, które mają na celu kompleksowe uregulowanie na poziomie ustawowym statusu biegłych sądowych.
Nie określono jednak czy i kiedy projekt ustawy zostanie opublikowany, a tym bardziej – kiedy rozpocznie się proces legislacyjny.
Uczestnikom procesów sądowych pozostaje więc jedynie oczekiwać na wprowadzenie takiej ustawy, która niewątpliwie może pomóc z uporządkowaniu i wyeliminowaniu niektórych problemów, ujawniających się w praktyce na tle opiniowania przez biegłych.