W połowie lutego 2024 r. weszły w życie przepisy modyfikujące instytucję kuratora dla osoby z niepełnosprawnością. Chodziło o to, by taki kurator mógł wspierać osobę niepełnosprawną i rozumiał jej potrzeby. Nowelizacja określiła zatem elementy, które sąd powinien uwzględnić dokonując wyboru osoby kuratora, a także zakres jego uprawnień i obowiązków. Warto pamiętać, iż w toku postępowania o ustanowienie kuratora sąd wysłuchuje osobę niepełnosprawną. Rozporządzenie, które obowiązuje od 2 sierpnia 2024 r. szczegółowo określa warunki, w jakich powinno się odbyć takie wysłuchanie.
- Kurator dla osoby niepełnosprawnej
- Wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej
- Wysłuchanie osoby niepełnosprawnej - nowe wytyczne
Kto zatem obecne może zostać kuratorem osoby niepełnosprawnej i jak wygląda procedura krok po kroku?
Kurator dla osoby niepełnosprawnej
Otóż kuratora ustanawia się, jeżeli pełnoletnia osoba niepełnosprawna potrzebuje wsparcia w prowadzeniu swoich spraw. Mogą to być wszystkie sprawy, lub sprawy określonego rodzaju. Kuratora można też ustanowić do załatwienia określonej sprawy. Zakres obowiązków i uprawnień kuratora określa sąd opiekuńczy.
Kuratorem może zostać ustanowiona osoba pełnoletnia, która wyraziła na to zgodę i której kwalifikacje osobiste uzasadniają przekonanie, że będzie należycie wywiązywała się z powierzonych jej obowiązków kuratora osoby niepełnosprawnej. Osoba niepełnosprawna może wskazać kandydata na kuratora.
Przy wyborze kuratora i określeniu zakresu jego obowiązków oraz uprawnień sąd opiekuńczy powinien uwzględnić w szczególności sposób funkcjonowania osoby niepełnosprawnej, w tym w zakresie jej funkcji intelektualnych oraz sposobu porozumiewania się z otoczeniem. Kurator natomiast uzgadnia z osobą niepełnosprawną sposób prowadzenia lub załatwienia jej spraw. Informuje też o podjętych działaniach oraz ich wynikach, tak aby osoba niepełnosprawna mogła podejmować decyzje i działania odpowiednie do aktualnego stanu sprawy.
Wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej
Kurator dla osoby niepełnosprawnej jest powołany do jej reprezentowania tylko wtedy, gdy sąd tak postanowi.
Wniosek do sądu opiekuńczego składa osoba niepełnosprawna Wnioski mogą też składać określone organizacje pozarządowe za zgodą osoby z niepełnosprawnością. W przypadku gdy stan osoby niepełnosprawnej wyłącza możliwość złożenia wniosku lub wyrażenia zgody sąd może ustanowić kuratora z urzędu.
Wysłuchanie osoby niepełnosprawnej - nowe wytyczne
W toku postępowania o ustanowienie kuratora sąd wysłuchuje osobę niepełnosprawną. W przypadku zaś osoby niepełnosprawnej o złożonych potrzebach w komunikowaniu się, wysłuchanie powinno być przeprowadzone przy uwzględnieniu tych potrzeb.
Co istotne, sąd może odstąpić od wysłuchania tylko wówczas, gdy brak możliwości jakiegokolwiek porozumienia się z osobą niepełnosprawną jest potwierdzony przez lekarza.
W określonych sytuacjach sąd może zlecić przeprowadzenie przez kuratora sadowego wywiadu, zasięgnąć opinii biegłego psychologa czy biegłego innej specjalności.
Jak powinno wyglądać wysłuchanie osoby niepełnosprawnej? Nowe rozporządzenie zawiera szczegółowe wytyczne dla sądu. Dotyczą one m.in.:
- ustalenia przez sąd poziomu sprawności ruchowej osoby z niepełnosprawnością;
- uwzględnienia optymalniej aktywności poznawczej osoby niepełnosprawnej przy planowaniu godny wysłuchania i zaplanowaniu ewentualnej przerwy;
- zaplanowania wysłuchania w sali usytuowanej na parterze budynku jeżeli sąd nie zapewnia możliwości skorzystania z windy, a w przypadku osób z niepełnosprawnością słuchu - o ile jest to konieczne - w salach przystosowanych do potrzeb osób słabosłyszących;
- ograniczenia czynników rozpraszających uwagę podczas wysłuchania osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, osób z niepełnosprawnością intelektualną, osób z deficytami uwagi (ADD) lub z nadpobudliwością psychoruchową z deficytem uwagi (ADHD);
- zapewnieniu w sądzie na czas wysłuchania osoby niepełnosprawnej chusteczek higienicznych i wody;
- przygotowania dostosowanych do potrzeb osoby niepełnosprawnej pomocy ułatwiających rozmowę lub komunikowanie się z tą osobą (takich jak w szczególności o papier, pisak, rysunki, zdjęcia, pomoce wizualne, urządzenia z nagranym lub syntezowanym głosem).
Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r., poz. 1606)