Kodeks postępowania cywilnego zawiera kilka nadzwyczajnych środków zaskarżenia. Zalicza się do nich skargę kasacyjną, wznowienie postępowania oraz skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Każdy z tych środków ma charakter nadzwyczajny gdyż można go wnieść od prawomocnego orzeczenia.
Prawomocne orzeczenie
Orzeczenie jest prawomocne gdy nie służy od niego zwyczajny środek zaskarżenia. Tego rodzaju środkami są przede wszystkim apelacja oraz zażalenie. Wyroki sądu drugiej instancji są prawomocne od momentu ogłoszenia. Nie służy od nich bowiem apelacja.
Wyroki sądu pierwszej instancji stają się prawomocne po upływie czasu przewidzianego na wniesienie apelacji. Na wniesienie apelacji natomiast strona 14 dni od dnia ogłoszenia/doręczenia wyroku.
Przesłanki
Wznowienia postępowania można żądać gdy:
- wyrok oparto na dokumencie podrobionym lub przerobionym albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym;
- wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa;
- po wydaniu orzeczenia odkryto takie okoliczności faktyczne lub środki dowodowe, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu;
- po wydaniu orzeczenia wykryto istnienie prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego;
- na treść wyroku miało wpływ postanowienie niekończące postępowania w sprawie a wydane na podstawie niekonstytucyjnego aktu prawnego;
- w składzie sądu uczestniczyła osoba uczestniczyła osoba nieupoważniona albo jeżeli orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy a strony przed uprawomocnieniem nie mogły domagać się wyłączenia go ze składu orzekającego;
- strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo była nie należycie reprezentowana;
Można również żądać wznowienia postępowania w wypadku, gdy prawomocne orzeczenie sądu oparte jest na akcie prawnym uznanym przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą.
Skarga o wznowienie postępowania niedopuszczalna jest w sprawach o unieważnienie małżeństwa, rozwód i ustalenie nieistnienia małżeństwa, jeżeli chociaż jedno z małżonków zawarło ponownie związek małżeński.
Właściwość sądu
Skargę o wznowienie postępowania kieruje się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie lub który ostatnio orzekał co do istoty sprawy.
Kiedy można wnosić
Termin do wniesienia skargi o wznowienie postępowania wynosi 3 miesiące. Liczy się go od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia.
Jednakże w wypadku gdy strona była pozbawiona możliwości działania lub gdy była nienależycie reprezentowana, wtedy termin do wznowienia postępowania biegnie od dnia, w którym strona dowiedziała się o wyroku.
Nie można jednak wnosić skargi po upływie lat 5 od dnia gdy orzeczenie stało się prawomocne. Wyjątkiem od tej zasady jest sytuacja gdy strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana.
Warunki formalne
Skarga o wznowienie postępowania musi spełniać wszystkie wymogi formalne przewidziane dla pozwu. Musi zatem zawierać oznaczenie sądu, do którego jest wnoszona oraz oznaczenie stron ich przedstawicieli i pełnomocników, oznaczenie rodzaju pisma, podpis strony wnoszącej oraz wymienienie załączników.
Ponadto skarga musi zawierać:
- Oznaczenie zaskarżonego orzeczenia,
- Podstawę prawną wznowienia,
- Uzasadnienie,
- Okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi,
- Wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia.
Ważne wiadomości
Wniesienie skargi o wznowienie postępowania nie wstrzymuje wykonalności wyroku. Zaskarżony wyrok może być zatem nadal podstawą do prowadzenia egzekucji.
Nie dopuszczalne jest ponowne wznowienie sprawy już zakończonej prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienia.