Co to jest wymiar czasu pracy
Wymiar czasu pracy to konkretna liczba godzin do przepracowania przez pracownika w przyjętym okresie rozliczeniowym. Okresem rozliczeniowym jest przedział czasowym, w którym czas pracy pracownika podlega rozliczeniu przez pracodawcę.
Wymiar czasu pracy w umowie o pracę
W sytuacji, gdy pracodawca określi w umowie o pracę, że pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy, oznacza to, że pracownik będzie pracował w tzw. podstawowym systemie czasu pracy.
Czas pracy pracownika zatrudnionego na pełnym etacie nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, nieprzekraczającym 4 miesięcy.
Systemy czasu pracy
System czasu pracy to sposób określenia wymiaru oraz rozkładu czasu pracy pracownika.
Oprócz podstawowego systemu czasu pracy istnieje kilka innych systemów czasu pracy:
- równoważny czas pracy - dobowy wymiar czasu pracy - do 12 godzin, norma tygodniowa - przeciętnie 40 godzin,
- praca przy dozorze urządzeń lub pogotowiu do pracy - dobowo do 16 godzin, norma tygodniowa - przeciętnie 40 godzin,
- praca przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób oraz pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb pracowniczych - dobowo do 24 godzin, norma tygodniowa - przeciętnie 40 godzin,
- system pracy w ruchu ciągłym - dobowo do 12 godzin, norma tygodniowa - przeciętnie do 43 godzin,
- system czasu pracy przerywany - jedna przerwa w pracy w ciągu doby, trwająca do 5 godzin,
- zadaniowy czas pracy - pracodawca ustala z pracownikiem czas niezbędny do wykonania zadania, nie wskazując dobowego wymiaru czasu pracy. Czas niezbędny do wykonania powierzonych pracownikowi zadań nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień,
- system skróconego tygodnia pracy - dobowo - do 12 godzin, norma tygodniowa - 40 godzin, pracownik pracuje przez mniej niż 5 dni w tygodniu,
- system pracy weekendowej - dobowo - do 12 godzin, norma tygodniowa - przeciętnie 40 godzin, praca tylko w piątki, soboty, niedziele i święta.
Systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy ustala się w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy albo w obwieszczeniu. Systemów i rozkładów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych nie precyzuje się w umowie o pracę. Wyjątkiem jest tu system skróconego tygodnia pracy i system pracy weekendowej, które stosuje się wobec pracownika na podstawie umowy o pracę.
Niepełny wymiar czasu pracy
Pracodawca może zatrudnić pracownika w niepełnym wymiarze czasu pracy. To znaczy określić w umowie o pracę, że wymiar czasu pracy pracownika wynosi np. 1/2 etatu (równy 20 godzinom pracy tygodniowo), 3/4 etatu (równy 30 godzinom pracy tygodniowo) itp.
W umowie o pracę pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze godzin strony mogą ustalić dopuszczalną liczbę godzin pracy ponad określony w umowie wymiar czasu pracy. Ich przekroczenie będzie uprawniało pracownika, oprócz normalnego wynagrodzenia do dodatku do wynagrodzenia tzw. dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych.