Komputer jest obecnie powszechnym narzędziem pracy. Trudno sobie wyobrazić wykonywanie bez niego wielu czynności. Jego przydatności trudno więc nie docenić, ale praca przy komputerze powoduje wiele zagrożeń dla zdrowia pracownika. Pracodawca zobowiązany jest je eliminować i ograniczać.
Praca przy komputerze nie jest traktowana jako praca w warunkach szkodliwych dla zdrowia. Jest jednak pracą uciążliwą i dlatego pracodawca jest obowiązany organizować stanowiska pracy z monitorami ekranowymi w taki sposób, aby spełniały one minimalne wymagania bhp oraz ergonomii określone w przepisach.
Szczegółowe wytyczne zawiera rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. nr 148, poz. 973).
Jak wyposażyć stanowisko pracy
Minimalne wymagania bhp oraz ergonomii, które powinno spełnić stanowisko pracy wyposażone w monitor ekranowy ustala załącznik do rozporządzenia z dnia 1 grudnia 1998 r. Stanowisko pracy wyposażone w komputer powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby pracownik miał swobodny dostęp do niego. Natomiast wyposażenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia tych elementów nie może powodować podczas pracy nadmiernego obciążenia układu mięśniowo-szkiele- towego i wzroku oraz być źródłem zagrożeń dla pracownika.
SŁOWNICZEK
PRACOWNIK ZATRUDNIONY PRZY KOMPUTERZE – osoba zatrudniona przez pracodawcę, w tym praktykanci i stażyści, użytkująca w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy.
MONITOR EKRANOWY – urządzenie do wyświetlania informacji w trybie alfanumerycznym lub graficznym, niezależnie od metody uzyskiwania obrazu.
Trzeba oceniać warunki pracy
Pracodawca jest zobowiązany oceniać warunki pracy na stanowiskach pracy wyposażonych w komputery w aspekcie:
• organizacji stanowisk pracy, w tym rozmieszczenia elementów wyposażenia, w sposób zapewniający spełnienie wymagań bhp,
• stanu elementów wyposażenia stanowisk pracy, zapewniającego bezpieczeństwo pracy, w tym ochronę przed porażeniem prądem elektrycznym,
• obciążeń dla zdrowia pracowników, a w szczególności: narządu wzroku, układu mięśniowo- -szkieletowego, czynnikami fizycznymi (np. nieodpowiedniego oświetlenia),
• obciążenia psychicznego pracowników, wynikającego ze sposobu organizacji pracy.
Taka ocena powinna być przeprowadzana w szczególności dla nowo tworzonych stanowisk oraz po każdej zmianie organizacji i wyposażenia stanowisk pracy. Na jej podstawie pracodawca jest obowiązany podejmować działania mające na celu usunięcie stwierdzonych zagrożeń i uciążliwości.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Nie tylko okulary
Pracodawca powinien zapewnić pracownikom zatrudnionym na stanowiskach komputerowych:
• łączenie przemienne pracy związanej z obsługą monitora ekranowego z innymi rodzajami prac nieobciążającymi narządu wzroku i wykonywanymi w innych pozycjach ciała – przy nieprzekraczaniu godziny nieprzerwanej pracy przy obsłudze monitora ekranowego lub co najmniej 5-minutową przerwę, wliczaną do czasu pracy po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego,
• profilaktyczną opiekę zdrowotną,
• okulary korygujące wzrok, zgodne z zaleceniem lekarza, jeżeli wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania podczas pracy przy obsłudze monitora ekranowego.
Obowiązki wobec pracownicy w ciąży
Uciążliwość pracy przy komputerze powoduje, że na pracodawcy spoczywają szczególne obowiązki wobec ciężarnych pracownic. W myśl art. 176 k.p. zakazane jest zatrudnianie kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia.
Rodzaje prac wzbronionych kobietom określa załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. nr 114, poz. 545 z poźn. zm.). Dla kobiet w ciąży taką pracą jest praca przy obsłudze monitorów ekranowych powyżej 4 godzin na dobę.
Sporadyczny kontakt z komputerem lub codzienny, ale krótszy niż 4 godziny, nie stanowi więc dla ciężarnej pracownicy przeszkody w wykonywaniu dotychczasowej pracy. Jednak gdy dotychczas pracowała przy komputerze w czasie dłuższym niż dopuszczalny dla kobiet w ciąży, pracodawca powinien ograniczyć czas pracy przy komputerze do dozwolonej liczby godzin, a gdy jest to niemożliwe lub niecelowe przenieść ją do innej pracy. W razie braku takiej możliwości zwolnić pracownicę z obowiązku świadczenia pracy.
Danuta Klucz
UŻYTKOWNICY PYTAJĄ
Czy przysługuje dodatek pieniężny
W naszej firmie nie jest wypłacany dodatek za pracę przy komputerze. Dowiedziałam się, że w niektórych zakładach taki dodatek pracownicy otrzymują, jeżeli pracują przy komputerze dłużej niż 4 godziny. Czy pracodawca ma obowiązek wypłacać taki dodatek?
NIE. Pracodawca ma wiele obowiązków wobec pracowników zatrudnianych na stanowiskach komputerowych. Jednak przepisy powszechnie obowiązujące nie statuują obowiązku wypłaty dodatku pieniężnego z tytułu pracy wykonywanej na takich stanowiskach. Tego rodzaju świadczenie mogą przyznawać zakładowe przepisy płacowe, np. regulaminu wynagradzania. Pracownik ma prawo do dodatku pieniężnego za pracę przy komputerze, tylko gdy obowiązujące u pracodawcy przepisy płacowe przewidują takie świadczenie.
Czy muszę sfinansować okulary
Regulamin pracy obowiązujący w mojej firmie przewiduje, że pracodawca pokrywa koszt zakupu okularów korygujących dla pracowników zatrudnionych przy komputerze. Koszt ten jest różny, bowiem niektórzy pracownicy wybierają dość drogie oprawki. Czy mogę zapisać w regulaminie, że zwracany będzie tylko koszt standardowych opraw?
TAK. Pracodawca jest obowiązany, zgodnie z zaleceniem lekarza, zapewnić okulary korygujące wzrok pracownikowi pracującemu przy komputerze, gdy wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej wykażą potrzebę ich stosowania.
Ze względu na zróżnicowane ceny szkieł optycznych i oprawek pracodawca może mieć wątpliwości co do obowiązku ponoszenia pełnych kosztów wykonania okularów. Przepisy nie precyzują tej kwestii w sposób dostateczny. Pracodawca powinien więc pokryć koszty zakupu okularów korygujących, zgodnie z zaleceniami lekarza medycyny pracy, który określa rodzaj szkieł jakich powinien używać pracownik. Natomiast sposób realizacji tego obowiązku leży w jego gestii. Zasady finansowania okularów oraz kwotę, do jakiej pracodawca pokrywa koszty ich zakupu, mogą wynikać z regulaminu pracy lub innych przepisów obowiązujących w zakładzie. Pracodawca może więc ograniczyć swój udział w ponoszeniu kosztów oprawek.
Czy muszę przenieść do innej pracy
Jedna z zatrudnionych pracownic przedstawiła zaświadczenie lekarskie stwierdzające, że jest w ciąży i nie wolno jej pracować przy komputerze. Czy muszę przenieść ją do innej pracy, nawet jeżeli nie dysponuję żadnym stanowiskiem pracy, które nie byłoby wyposażone w komputer?
TAK. Należy bowiem podkreślić, że przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania określonej pracy przez ciężarną pracownicę mogą również wynikać z przedłożonego przez nią orzeczenia lekarskiego. W takiej sytuacji pracodawca obowiązany jest dostosować warunki pracy do wymagań określonych w art. 176 k.p. lub tak ograniczyć czas pracy, aby wyeliminować zagrożenia dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownicy. Jeżeli nie jest możliwe zorganizowanie pracy w sposób eliminujący zagrożenie dla jej zdrowia ani też przeniesienie jej do innej pracy, pracodawca zobowiązany jest zwolnić ją na okres ciąży ze świadczenia pracy.
Danuta Klucz