Kodeks pracy wymienia trzy rodzaje kar porządkowych:
- upomnienie,
- naganę,
- karę pieniężną.
Lista kar jest zamknięta. Oznacza to, że pracodawca może nakładać tylko te kary, które przewidziane są w kodeksie pracy. Jeżeli zastosuje inne, wymyślone przez siebie kary, popełnia wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Z taką sytuacją mamy do czynienia gdy pracownik za karę nie otrzyma zaproszenia na imprezę firmową lub zostanie skreślony z listy osób wysyłanych na szkolenie. Pracownik, który został ukarany karą nagany lub inną karą porządkową, ma szereg uprawnień.
- Upomnienie, nagana - obie te kary mogą być nałożone na pracownika za nieprzestrzeganie porządku ustalonego w firmie, przepisów bhp czy przyjętego w firmie sposobu potwierdzania obecności i usprawiedliwiania nieobecności. Udzielenie kar w formie upomnienia i nagany wymagane jest w formie pisemnej, z zachowaniem określonej procedury. Pamiętaj, że ukaranie ustne nie może znaleźć się w twoich aktach osobowych, jednak traktuj je jak ostrzeżenie od szefa. Na piśmie można dać pracownikowi naganę, pomijając upomnienie; nie jest wówczas wymagane zachowanie kolejności wymienionych kar w kodeksie pracy.
- Kara pieniężna - może być wymierzona tylko wyjątkowo, gdy czyn pracownika okazał się szczególnie szkodliwy dla zakładu pracy, np.:
- spowodował zagrożenie pożarowe lub naruszył zasady bhp (palił papierosa w hali, gdzie produkuje się środki chemiczne, nie wyłączył maszyny po zakończeniu zmiany itd.),
- mógł narazić firmę na stratę materialną lub utratę zaufania klientów (kasjerka zostawiła kasę bez opieki, pracownik infolinii odłożył słuchawkę i wyszedł).
Wysokość kary pieniężnej nie jest dowolna. Za jedno wykroczenie nie może być ona wyższa niż jednodniowe wynagrodzenie pracownika. Jeżeli pracownik naruszył kilka obowiązków, to łączna kara nie może przewyższać 1/10 części wynagrodzenia przypadającej do wypłaty, po dokonaniu obowiązkowych potrąceń. Wpływy z kar pieniężnych przeznaczone są na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.
Zanim szef nałoży karę
Zanim szef postanowi pracownika ukarać, musi dać mu szansę na złożenie wyjaśnień. Przepisy kodeksu pracy stanowią, że pracodawca nie ma prawa nałożyć kary, zanim nie wysłucha pracownika. On zaś powinien złożyć wyjaśnienia na piśmie.
Jeżeli znajdziesz się w takiej sytuacji, skorzystaj z prawa do złożenia wyjaśnień. To może ci pomóc w sporze z pracodawcą, gdyby doszło do rozprawy w sądzie.
Po wysłuchaniu wyjaśnień pracownika szef musi podjąć decyzję. Jeżeli zdecyduje się ukarać pracownika, powinien pamiętać, że kara porządkowa może być wymierzona tylko w określonym czasie.
Kara nie może być nałożona po upływie dwóch tygodni od dnia, w którym pracodawca dowiedział się o przewinieniu pracownika oraz po trzech miesiącach od dnia, gdy pracownik naruszył swoje obowiązki.
W przypadku nieobecności pracownika w firmie, który np. zachoruje i nie będzie mógł złożyć wyjaśnień, powyższy dwutygodniowy termin zostanie zawieszony. Po powrocie do firmy pracodawca powinien wysłuchać wyjaśnień pracownika, gdyż od tej pory będzie liczony dwutygodniowy termin do nałożenia kary.
O wymierzeniu kary porządkowej pracodawca jest zobowiązany zawiadomić na piśmie. W piśmie należy:
- podać, jakie obowiązki pracownik naruszył,
- wskazać datę zaistniałej sytuacji,
- poinformować pracownika, że ma prawo zgłosić sprzeciw oraz wskazać termin do złożenia pisemnego sprzeciwu.
Pracownikowi przysługuje prawo wniesienia sprzeciwu w ciągu 7 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o zastosowaniu kary porządkowej, jeżeli nie zgadza się z wymierzoną karą. Sprzeciw powinien zawierać uzasadnienie. Pracownik może powołać się na swoją wersję zdarzenia i podkreślić, że dotychczas obowiązki wypełniał bez zarzutu. Warto też określić czy zdarzenie było nieumyślne, czy wina spowodowana została nadzwyczajną okolicznością.
Pracodawcę obowiązuje 14-dniowy termin na rozpatrzenie sprzeciwu. Może sprzeciw uwzględnić i karę porządkową uznać za niebyłą.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jeżeli pracodawca odrzuci sprzeciw, to odpis zawiadomienia o ukaraniu dołącza do akt osobowych. Z mocy prawa, po upływie jednego roku nienagannej pracy informację o ukaraniu usuwa się z akt osobowych. Na wniosek organizacji reprezentującej pracownika lub z własnej inicjatywy pracodawca może uznać karę za niebyłą przed upływem rocznego terminu i wtedy następuje zatarcie kary.
Pracownikowi przysługuje jeszcze droga sądowa, jeżeli pracodawca nie uwzględnił sprzeciwu i nałożył karę porządkową. Pozew do sądu w tej sprawie można złożyć w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia przez pracodawcę o odrzuceniu sprzeciwu.
Pracownik nie może w pierwszej kolejności zwrócić się do sądu o uchylenie zastosowanej kary porządkowej. Obowiązuje następująca kolejność: najpierw sprzeciw do pracodawcy, a następnie pozew do sądu.
Pracodawcy nie wolno umieścić w świadectwie pracy informacji o zastosowaniu kary porządkowej jeżeli upłynął roczny termin i z akt osobowych należało wyłączyć dowody o ukaraniu lub nastąpiło zatarcie kary przed upływem ustawowego terminu. W przypadku ujawnienia w świadectwie pracy informacji o ukaraniu pracownika, pracownik ma też prawo zwrócić się z powództwem do sądu o sprostowanie treści świadectwa pracy.
Zdzisława Koźmin