Zgodnie z art. 34 Ustawy: Pracownikowi wpisanemu na listę aplikantów radcowskich, który uzyskał zgodę pracodawcy na odbywanie aplikacji radcowskiej, przysługuje zwolnienie od pracy w celu uczestniczenia w obowiązkowych zajęciach szkoleniowych z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Pracownikowi wpisanemu na listę aplikantów radcowskich, który nie uzyskał zgody pracodawcy na odbywanie aplikacji radcowskiej, przysługuje zwolnienie od pracy w celu uczestniczenia w obowiązkowych zajęciach szkoleniowych bez zachowania prawa do wynagrodzenia.
Dodatkowo, powyższy artykuł reguluje uprawnienie pracownika do urlopu płatnego w wysokości 80% wynagrodzenia, w wymiarze 30 dni kalendarzowych, na przygotowanie się do egzaminu radcowskiego, z którego można skorzystać tylko raz. Pracownikowi przysługuje również zwolnienie od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu uczestniczenia w egzaminie wstępnym i radcowskim.
Powyższy przepis jest przepisem prawa pracy w rozumieniu art. 9 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141 ze zm). Dopuszczalne jest odmienne uregulowanie kwestii objętej tym przepisem w umowie miedzy pracownikiem, a pracodawcą ale tylko na korzyć pracownika.
Zobacz serwis: Praca
Przy analizie art. 34 ww. ustawy o radcach prawnych warto zwrócić uwagę na dwie istotne kwestię tj. status aplikanta radcowskiego oraz zgodę pracodawcy.
Aplikant radcowski, któremu przysługuje zwolnienie na czas zajęć aplikacji, musi być wpisany na listę aplikantów radcowskich. Status ten nabywa po zdaniu z wynikiem pozytywnym egzaminu wstępnego na aplikację radcowską (otrzymuje wówczas uchwalę z rady okręgowej izby radców prawnych), następnie składa wniosek o wpis na listę aplikantów w ciągu 2 lat od dnia droczenia uchwały o wyniku pozytywnym.
Zgoda pracodawcy na odbywanie aplikacji może być wyrażona w dowolny sposób, ustawa o radcach prawnych nie precyzuje w jakiej formie pracownik ma ją uzyskać. Ze względów dowodowych warto jednak, aby pracodawca wyraził na piśmie zgodę na uczestnictwo w zajęciach na aplikacji z określeniem okresu (ewentualnie wskazaniem dni w tygodniu) na jaki jest ona udzielona.
Sad Najwyższy w wyroku z dnia 13 czerwca 2012 r. (sygn. sygnatura sprawy: II PK 315/11) wskazał, że pracodawca nie może zakazać pracownikowi podjęcia aplikacji, ale jeśli nastąpi to bez wcześniejszego poinformowania przełożonych, trzeba je traktować jako jednostronną zmianę warunków zatrudnienia. Brak dyspozycyjności pracownika, rozumianej jako możliwość liczenia na jego obecność w pracy w czasie na nią przeznaczonym, może rodzić konflikt interesu pracownika i pracodawcy (konflikt lojalności) i stanowić przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę (art. 45 § 1 k.p.)
Zobacz serwis: Formy zatrudnienia
Art. 35 ustawy o radcach prawnych wskazuje, że do obowiązków aplikanta radcowskiego należy m.in. uczestnictwo w przewidywanych programem zajęciach teoretycznych i praktycznych (zajęcia dydaktyczne, praktyki w sądach, prokuraturze, praktyki pozasądowe oraz udział w obowiązkowych egzaminach). Niezależnie od uzyskanej zgody od pracodawcy na odbywanie aplikacji radcowskiej, nieobecność aplikanta radcowskiego związana z uczestnictwem w zajęciach na aplikacji jest usprawiedliwiona. Ponadto, aplikant radcowski nie jest zobligowany do odpracowania czasu, w którym uczestniczył w zajęciach. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 czerwca 2008 r. (sygn. sprawy: II PK 340/08) wskazał, że: „umowa, w której pracodawca zobowiązuje się do zwolnienia pracownika-aplikanta radcowskiego od pracy w celu uczestniczenia w obowiązkowych zajęciach szkoleniowych, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia oraz do udzielenia płatnego urlopu w wymiarze 30 dni na przygotowanie się do egzaminu radcowskiego, a pracownik-aplikant radcowski w zamian za to zobowiązuje się do przepracowania umówionego czasu albo (przemiennie) do zwrotu kosztów za czas zwolnienia i urlopu, jest nieważna”.
Zobacz: Adwokatura
Częstym problemem występującym w praktyce związanym z nieobecnością aplikanta radcowskiego w pracy jest jego nierówne traktowanie z innymi pracownikami np. w kwestii prawa do awansu tj. jego dyskryminacja. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2013 r. (sygn. sprawy IPK 164/12) odbywanie aplikacji radcowskiej może być uznane za przyczynę dyskryminacji, gdy jest związane z osobą pracownika, a nie z jego pracą. Firma, aby stwierdzić nierówne traktowanie, nie musi zatrudniać innego pracownika znajdującego się w identycznej sytuacji, co osoba dyskryminowana.
Agnieszka Materna, aplikant radcowski
Kancelaria Radców Prawnych Marek Zdanowicz i Wspólnicy Spółka Komandytowa