Zakres przedmiotowy i podmiotowy dyrektywy
Dyrektywa znajdzie zastosowanie głównie w umowach sprzedaży, na których podstawie sprzedawca przenosi lub zobowiązuje się do przeniesienia na konsumenta własności towarów, a konsument płaci lub zobowiązuje się do zapłacenia ich ceny.
Jako towar można uznać materialne rzeczy ruchome, w tym także towary z elementami cyfrowymi (chodzi o rzeczy zawierające treści lub usługi cyfrowe albo będące z takimi treściami lub usługami wzajemnie połączone w taki sposób, że ich brak uniemożliwiłby tym towarom pełnienie swoich funkcji). Objęte dyrektywą będą więc m.in.: smart produkty (inteligentne lodówki, telewizory, zegarki itp.).
O usługach i treściach cyfrowych szerzej można przeczytać tutaj: Świadczenie usług cyfrowych - duże zmiany od 2022 roku.
Pojęcie towarów odpowiada zasadniczo definicji rzeczy ruchomych przyjętej w polskim prawie cywilnym.
Wymogi zgodności towaru z umową
Sprzedawca wykonuje swoje zobowiązanie do dostarczenia konsumentowi towarów w momencie, gdy są zgodne z umową.
Subiektywna zgodność z umową oznacza wykonanie przez przedsiębiorcę obowiązków wprost wynikających z umowy. Ponadto towary są zgodne z umową, jeżeli nadają się do szczególnego celu, do którego są potrzebne konsumentowi, o którym konsument powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w momencie zawarcia umowy i który sprzedawca zaakceptował. Towary powinny być wyposażone także w niezbędne aktualizacje.
Obiektywna zgodność treści lub usług cyfrowych z umową dotyczy przede wszystkim spełnienia uzasadnionych oczekiwań konsumenta, m.in. co do: cech, funkcjonalności, kompatybilności, trwałości i bezpieczeństwa. Nakłada także na sprzedawcę obowiązek informowania konsumenta o aktualizacjach niezbędnych do zachowania zgodności towarów z elementami cyfrowymi i umożliwienie konsumentowi ich instalacji.
Obiektywne wymogi zgodności można zmienić na podstawie czynności prawnej. W takim przypadku w momencie zawarcia umowy konsument musi zostać wyraźnie poinformowany, że konkretna cecha towaru odbiega od obiektywnych wymogów zgodności z umową, i zaakceptować to odstępstwo.
Brakiem zgodności towaru z umową są także niewłaściwe instalacje lub montaże towaru przez sprzedawcę lub błędy zawarte w instrukcji obsługi przekazanej konsumentowi.
Obowiązki i odpowiedzialność sprzedawcy a prawa konsumenta
Sprzedawca zasadniczo odpowiada za niezgodność z umową zaistniałą w momencie dostawy towarów i ujawnioną w ciągu dwóch lat od tego momentu. Państwa członkowskie mogą jednak zastosować dłuższy okres, a także ustanowić, że – aby skorzystać z praw mu przysługujących – konsument musi poinformować sprzedawcę o braku zgodności z umową w terminie co najmniej dwóch miesięcy od dnia, w którym stwierdził niezgodność z umową.
W przypadku towarów używanych sprzedawca i konsument mogą uzgodnić okres odpowiedzialności nie krótszy niż jeden rok.
W dyrektywie przewidziano także szereg środków ochrony prawnej dla konsumentów. Są one analogiczne do już przewidzianych w kodeksie cywilnym w ramach rękojmi za wady rzeczy.
W przypadku niezgodności z umową konsument ma prawo żądać: doprowadzenia towarów do zgodności z umową, otrzymania proporcjonalnego obniżenia ceny lub rozwiązania umowy.
Aby doprowadzić towar do zgodności z umową, konsument może wybrać między naprawą a wymianą, chyba że wybrany środek ochrony prawnej byłby niemożliwy lub, w porównaniu z innym środkiem ochrony prawnej, wiązałby się z niewspółmiernymi kosztami dla sprzedawcy.
Sprzedawca może odmówić doprowadzenia towarów do zgodności z umową, jeżeli naprawa i wymiana są niemożliwe lub wiązałyby się z niewspółmiernymi kosztami dla sprzedawcy.
Konsument ma prawo do proporcjonalnego obniżenia ceny lub do rozwiązania umowy sprzedaży wtedy, gdy sprzedawca nie dokona naprawy albo gdy niezgodność występuje nadal, pomimo starań sprzedawcy. Konsumentowi nie przysługuje prawo do rozwiązania umowy, jeżeli niezgodność z umową jest nieistotna. To sprzedawca jednak musi udowodnić, że niezgodność z umową jest nieistotna.
Ponadto w dyrektywie przewidziano, że konsument może wstrzymać się z zapłatą pozostałej części ceny lub jej części do czasu, aż sprzedawca wypełni swoje obowiązki.
Obowiązki przedsiębiorcy w przypadku rozwiązania umowy
W przypadku, gdy niezgodność z umową dotyczy jedynie niektórych towarów, konsument może rozwiązać umowę sprzedaży jedynie w odniesieniu do tych towarów albo w odniesieniu do innych towarów nabytych wraz z towarami niezgodnymi z umową, jeśli nie można oczekiwać, aby konsument zgodził się zatrzymać wyłącznie towary zgodne z umową.
Jeżeli konsument rozwiązuje umowę, to zwraca on sprzedawcy towary na jego koszt, a sprzedawca zwraca konsumentowi cenę zapłaconą za towary.
Podsumowanie
Dyrektywa nie wprowadza rewolucji w stosunku do poprzednio obowiązującej regulacji. Większość przewidzianych rozwiązań obowiązuje już w ramach kodeksu cywilnego. Mimo to, z uwagi na niektóre z postanowień dyrektywy, sprzedawcy powinni dokonać przeglądu obowiązujących ogólnych warunków umownych, tak aby zapewnić ich zgodność z prawem unijnym.
Najważniejsze zmiany dotyczą m.in. zdefiniowania niezgodności towaru z umową lub towarów z elementami cyfrowymi.
Termin implementacji upływa 1 stycznia 2022 r. Przedsiębiorcy powinni:
- dokonać aktualizacji ogólnych warunków umów;
- rozbudować informacje dostarczane konsumentowi przed zawarciem umowy;
- ustanowić praktyki, które pozwolą wykonać obowiązki nałożone przez prawo unijne.
Projekt nowelizacji Kodeksu cywilnego mający na celu implementację omawianej dyrektywy nadal nie został wniesiony do Sejmu.
Damian Dobosz, starszy prawnik w krakowskim oddziale Rödl & Partner