Dzień 15 czerwca 2023 roku jest bardzo ważną datą dla frankowiczów. Tego dnia Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał orzeczenia w dwóch sprawach ważnych dla konsumentów, którzy zawarli z bankami nieważne umowy kredytu.
Orzeczenia ważne dla konsumentów
W dniu 15 czerwca 2023 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ogłosił orzeczenie w sprawie C-520/21, w którym rozstrzygnął pytanie prejudycjalne Sądu Rejonowego dla Warszawy – Śródmieścia w Warszawie, czy w przypadku uznania, że umowa kredytu zawarta przez bank i konsumenta jest od początku nieważna z powodu zawarcia w niej nieuczciwych warunków umownych, strony oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy (bank - kapitału kredytu, konsument - rat, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych) oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mogą domagać się także jakichkolwiek innych świadczeń, w tym należności (w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia). Pytanie prejudycjalne dotyczyło zatem zarówno roszczeń frankowiczów przeciwko bankowi o świadczenia dodatkowe, w szczególności wynagrodzenia, odszkodowania, zwrotu kosztów lub waloryzacji świadczenia, z tego tytułu, że zostali czasowo pozbawieni możliwości korzystania ze swoich pieniędzy, jak również roszczeń banków przeciwko frankowiczom o wynagrodzenie za korzystanie z udostępnionego kapitału.
Przypomnijmy, że w tej sprawie w dniu 16 lutego 2023 roku przedstawiona została opinia Rzecznika Generalnego Anthony’ego Michaela Collinsa, zgodnie z którą artykuł 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że nie ma przeszkód, aby konsumenci mogli domagać się od banku takich dodatkowych świadczeń, skoro umowa była od początku nieważna z powodu zawarcia w niej przez bank nieuczciwych warunków umownych. Natomiast zdaniem Rzecznika wskazane przepisy stoją na przeszkodzie, aby w takim przypadku, bank mógł oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych na podstawie tej umowy oraz zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty, mógł dochodzić dodatkowych świadczeń.
Na czym polegają rozstrzygnięcia TSUE?
TSUE uznał że prawo Unii Europejskiej stoi na przeszkodzie, aby banki mogły żądać od kredytobiorców dodatkowych świadczeń, w tym wynagrodzenia za korzystanie z kapitału, natomiast nie ma przeszkód, aby Frankowicze mogli dochodzić od banku takich dodatkowych świadczeń.
Orzeczenie TSUE w tym przedmiocie ma niezwykle ważne znaczenie dla praktyki. Rozstrzygnęło bowiem, że roszczenia o wynagrodzenie za korzystanie z kapitału dochodzone przez banki nie mają podstawy prawnej. Niepewność w tym zakresie powstrzymywała do tej pory wielu frankowiczów przed wystąpieniem z roszczeniami przeciwko bankom. TSUE podzielił pogląd wyrażony przez Rzecznika i stwierdził, że banki nie mogą dochodzić dodatkowego wynagrodzenia.
Taka sytuacja może wpłynąć na banki, aby w ramach rozliczania nieważnych umów kredytu rozważyły większe ustępstwa w ramach propozycji ugodowych kierowanych do frankowiczów, które obecnie bardzo często przewidują minimalne ustępstwa ze strony banków i nie są przez konsumentów akceptowane. Orzeczenie tej treści może wpłynąć także pozytywnie na szybkość postępowania w przypadku ogłoszenia upadłości Getin Nobel Bank S.A.. Przypomnijmy, że pod koniec kwietnia b.r. Bankowy Fundusz Gwarancyjny złożył wniosek o ogłoszenie upadłości Getin Nobel Bank S.A.. w przypadku uwzględnienia tego wniosku przez Sąd upadłościowy i ogłoszenia upadłości banku syndyk nie będzie miał podstaw, aby występować z roszczeniami o wynagrodzenie za korzystane z kapitału przeciwko konsumentom, których umowy zostały unieważnione.
Drugą sprawą, w której TSUE ogłosił orzeczenie w dniu 15 czerwca 2023 roku jest sprawa C-287/22, w którym Trybunał odpowiedział na pytanie prejudycjalne Sądu Okręgowego w Warszawie czy w świetle zasady skuteczności i proporcjonalności art. 6 ust. 1 oraz art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG1 sprzeciwiają się takiej wykładni przepisów krajowych lub orzecznictwu krajowemu, zgodnie z którymi sąd krajowy może - w szczególności ze względu na ciążące na konsumencie obowiązki rozliczenia się z przedsiębiorcą albo dobrą sytuację finansową przedsiębiorcy - nie uwzględnić wniosku konsumenta o zarządzenie przez sąd środka tymczasowego (zabezpieczenia powództwa) polegającego na zawieszeniu na czas trwania postępowania wykonywania umowy, która prawdopodobnie zostanie uznana za nieważną na skutek usunięcia z niej nieuczciwych warunków umownych. Rozstrzygnięcie będzie dotyczy możliwości udzielenia przez Sąd zabezpieczenia roszczenia konsumentów przeciwko bankowi poprzez wstrzymanie obowiązku zapłaty dalszych rat w trakcie procesu.
TSU uznał, ze w świetle przepisów europejskich sądy mogą zarządzić środek tymczasowy w postaci zawieszenia spłaty rat kredytu w trakcie trwania sprawy o ustalenie nieuczciwego charakteru warunków umowy.
Jakie mogą być konsekwencje?
Konsekwencją orzeczenia TSUE korzystnego dla frankowiczów, będzie zapewne udzielanie przez sądy w Polsce szerszej ochrony konsumentom i uwzględnienie wniosków w trybie postępowania zabezpieczającego o wstrzymanie obowiązku uiszczania dalszych rat. Dla zapewnienia konsumentom pełnej ochrony w przypadku dochodzenia roszczeń z tytułu umowy kredytu nieważnej z powodu umieszczenia w niej przez bank klauzul niedozwolonych, wnioski o udzielnie zabezpieczenia tych roszczeń winny być przez Sądy uwzględniane, nawet w przypadku, gdy konsument nie spłacił kwoty udzielonego kapitału. W tego rodzaju sprawach celem zabezpieczenia jest antycypacja przyszłego merytorycznego orzeczenia, a sens ochrony prawnej wyraża się w tym, aby jak najszybciej przerwać obowiązek wykonywania przez konsumenta nieważnej umowy. Z kolei taka praktyka także winna skłonić banki do poszukiwania szybszych sposobów rozliczania się z frankowiczami z tytułu nieważnych umów kredytu, bowiem przestałyby uzyskiwać środki pieniężne z tych umów.