Przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zostały wprowadzone w celu osiągnięcia jakościowych walorów gospodarki (takich jak wzrost produkcji, rozwój technologiczny, czy obniżka cen) dzięki ustanowieniu mechanizmów zachowania konkurencji rynkowej.
Zobacz: Dlaczego konkurencja jest chroniona?
Podstawowym organem państwa, którego celem jest dbanie o zachowanie zdrowych zasad konkurencji rynkowej jest Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. To właśnie UOKiK a mówiąc konkretniej Prezes Urzędu będzie podejmował działania względem przedsiębiorców, którzy swoimi działaniami doprowadzają do ograniczenia konkurencji, czy też naruszenia zbiorowych interesów konsumentów. Bardzo często działania te przybierają postać nakładania srogich kar finansowych, na podmioty, które poprzez swoje bezprawne działanie naruszają mechanizmy rynkowe.
Z prawnego punktu widzenia to Prezes Urzędu jest centralnym organem państwa. Sam Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów prowadzi jedynie obsługę Prezesa Urzędu.
Rola Prezesa UOKiK sprowadza się często do podejmowania działań względem podmiotu, który z uwagi na swoją dominującą pozycję rynkową, może zachowywać się w sposób niezależny od konsumentów czy konkurentów narzucać im niekorzystne warunki.
Zakład energetyczny, który ma ponad 70 proc. udział w rynku dystrybucji energii zmusza swoich odbiorców do akceptacji klauzul umownych zabraniających nabywanie energii od innych podmiotów w czasie trwania umowy. Taka klauzula będzie prowadziła do ograniczenia konkurencji poprzez wprowadzenie bezprawnych barier wejścia na rynek.
Interes publiczny
Wymogiem podjęcia działań przez Prezesa UOKiKu jest jednak takie naruszenie zasad rynkowych, które będą prowadziły do naruszenia interesu publicznego. Wynika to z treści art. 1 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Naruszenie takiego interesu będzie miało miejsce wówczas, gdy skutkami działań sprzecznych z przepisami obu ustaw dotknięty został "szerszy krąg uczestników rynku", a nie tylko jeden podmiot, względnie gdy działania te wywołały na rynku inne niekorzystne zjawiska (patrz: wyrok Sądu Najwyższego o sygn. I CKN 527/01).
Kwestie naruszenia interesu publicznego będą rozpatrywane w odniesieniu do konkretnego przypadku. Jeżeli zatem jakiś przedsiębiorca dopuści się działań względem tylko jednego podmiotu, to najczęściej dojdzie do naruszenia jedynie interesu prywatnego, a nie interesu publicznego. Jeżeli jednak to naruszenie miałoby swoje negatywne przełożenie na konkurencję rynkową (np. w sytuacji gdy na rynku są jedynie dwa podmioty), wtedy też dojdzie do naruszenia interesu publicznego.
W sytuacji, gdy naruszony został jedynie interes prywatny poszkodowany podmiot będzie miał możliwość sformułowania roszczeń cywilnoprawnych.
W odniesieniu do konsumentów, naruszeniem interesu publicznego będzie sytuacja, gdy naruszenie będzie skierowane do szerokiego, nieokreślonego kręgu podmiotu. W takiej sytuacji dojdzie do naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, które to są częścią interesu publicznego.
Działaniem skierowanym do nieokreślonego kręgu konsumentów będzie stosowanie wzorca umownego z klauzulami niedozwolonymi przez danego przedsiębiorcę. Wynika to z faktu, iż każdy jest lub może być potencjalnym klientem. W takiej sytuacji zachodzi naruszenie interesu publicznego.