Przedmiot ekspertyzy
Przedmiotem ekspertyzy z zakresu pisma ręcznego jest dokument definiowany w ujęciu prawnym dla procesu karnego jako każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym związane jest określone prawo albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego albo okoliczności mającej znaczenie prawne (art. 115 par 14 kodeksu karnego).
Przy badaniu dokumentów ustala się w szczególności:
- czy pismo ręczne jest autentyczne, czy zostało podrobione lub przerobione;
- czy zakwestionowany podpis jest autentyczny, a jeśli nie czy nakreśliła je osoba, od której pobrano wzory pisma;
- czy dany maszynopis jest autentyczny;
- czy kwestionowany maszynopis został napisany na konkretnej maszynie do pisania, komputerze;
- czy kwestionowany dokument został skopiowany, wydrukowany na konkretnym urządzeniu;
- czy dokument przed rozerwaniem, rozcięciem stanowił jedną całość;
- jaka była pierwotna treść dokumentu i w jaki sposób została usunięta;
- jaki jest wiek dokumentu.
Podkreślić jednak należy, iż w praktyce opinii biegłego zasięga się najczęściej w celu ustalenia czy zapisy stanowiące treść wypełnienia dokumentów, podpisy np. na umowie, zaświadczeniu o zatrudnieniu, testamencie są autentyczne.
Zobacz: Na czym polega tymczasowy areszt?
Materiał niezbędny do wykonania ekspertyzy
W celu przeprowadzenia ekspertyzy konieczne jest uzyskanie od osób, których pismo ma być przedmiotem badania wzorów pisma ręcznego. Materiał ten porównywany będzie przez biegłego z zapisami czy podpisami na dokumencie będącym przedmiotem ekspertyzy.
Z czynności pobrania prób pisma zawsze sporządza się protokół, w którym zamieścić należy nie tylko datę i miejsce wykonania czynności, dane personale osoby przeprowadzającej czynność, ale także masę ciała osoby, od której próby są pobierane, informacje w jakiej pozycji pobrano wzory pisma (na siedząco, na stojąco), którą ręką zostały sporządzone, za pomocą jakiego środka piszącego (długopis, pióro).
W języku fachowym pobrane wzory pisma to materiał porównawczy, zaś dokument będący przedmiotem ekspertyzy to materiał dowodowy.
Do złożenia prób pisma ręcznego organ procesowy może wezwać osobę, która w procesie karnym występuje zarówno w charakterze świadka, jak i podejrzanego. Każda z tych osób może bez podania przyczyny odmówić złożenia prób pisma ręcznego, fakt ten należy odnotować w protokole. W takiej sytuacji organ procesowy musi posiłkować się materiałem uzyskany w inny sposób np. zwraca się do Urzędu Stanu Cywilnego właściwego dla miejsca zamieszkania danej osoby o nadesłanie wypełnionych odręcznie wniosków o wydanie dowodu osobistego, wniosków o wydanie prawa jazdy, czy dokumentów z Urzędu Pracy w przypadku osób bezrobotnych.
Do wykonania ekspertyzy niezbędne jest przekazanie biegłemu oryginału dokumentu. Zasadniczo nie wykonuje się opinii na podstawie kserokopii bowiem opinia ta w znacznej większości przepadków nie ma charakteru kategorycznego, jednoznacznego i posiada niewielką wartość dowodową.
Zobacz również serwis: Prawo karne