Duża część czynności procesowych występujących w postępowaniu karnym obarczona jest obowiązkiem ich dokonania w określonym w ustawie terminie zawitym. Istotą terminów zawitych jest to, że czynność podjęta po upływie tego terminu jest bezskuteczna albo jego niedotrzymanie skutkuje niemożnością dokonania tej czynności po tym terminie. Kodeks postępowania karnego (k.p.k.) stanowi, że zawite są terminy do wnoszenia środków zaskarżenia (np. termin do wniesienia apelacji, zażalenia) oraz inne terminy, które ustawa określa jako zawite (np. 7-dniowy termin do złożenia wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku).
Romuald Spóźnialski, w wyroku sądu I instancji, został skazany na karę 1 roku pozbawienia wolności za kradzież samochodu. W dniu 1 lutego 2018 r. skutecznie doręczono mu wyrok wraz z uzasadnieniem. Spóźnialski Romuald złożył apelację od wyroku sądu I instancji dopiero w dniu 20 lutego 2018 r., a więc już po terminie przewidzianym na złożenie apelacji (14 dni od dnia doręczenia wyroku z uzasadnieniem). W związku, z tym, że w tym przypadku nie zaszły przesłanki niezbędne do przywrócenia terminu, apelacja Romualda została złożona bezskutecznie.
Zasady obliczania terminów
Zgodnie z art. 123 k.p.k. do biegu terminów nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin. Jeżeli termin jest oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach, koniec terminu przypada na ten dzień tygodnia lub miesiąca, który odpowiada początkowi terminu; jeżeli w danym miesiącu nie ma takiego dnia, koniec terminu przypada na ostatni dzień tego miesiąca. Ponadto, gdy koniec terminu przypada na dzień wolny od pracy, czynność można wykonać następnego dnia.
Warto pamiętać o tym, że termin zostanie zachowany, jeżeli przed jego upływem pismo zostanie nadane np. w placówce pocztowej. Jest to pomocne zwłaszcza w ostatnim możliwym dniu na dokonanie danej czynności – wystarczy wówczas nadać pismo w placówce pocztowej i czynność będzie ważna.
Jeżeli na skutek pomyłki pismo zostanie wniesione do niewłaściwego sądu, prokuratora, organu Policji albo innego organu postępowania przygotowawczego, będzie się je uważać za wniesione z zachowaniem terminu.
Jeżeli warunkiem skuteczności czynności procesowej jest jej dokonanie przez obrońcę lub pełnomocnika, termin do jej dokonania ulega zawieszeniu dla strony postępowania na czas rozpoznania wniosku o przyznanie pomocy prawnej w tym zakresie. W wypadku wyznaczenia obrońcy lub pełnomocnika z urzędu termin do dokonania czynności przez wyznaczonego przedstawiciela procesowego rozpoczyna bieg od daty doręczenia mu postanowienia lub zarządzenia o tym wyznaczeniu.
Warunki przywrócenia terminu
W przypadku niedochowania terminu zawitego do dokonania czynności istnieje możliwość jego przywrócenia. Jest to możliwe w sytuacji, gdy niedochowanie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od strony (lub innej osoby) – przykładowo strona mogła ciężko zachorować i przebywać w szpitalu w czasie, w którym powinna dokonać określonej czynności.
Na złożenie wniosku o przywrócenie terminu strona (oraz inna osoba) ma 7 dni począwszy od dnia ustania przeszkody. Dodatkowo, wraz ze zgłoszeniem wniosku o przywrócenie terminu, osoba zobowiązana jest do dokonania uchybionej czynności – tak więc składając np. wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku, należy również złożyć rzeczony wniosek o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku.
O przywróceniu terminu orzeka organ, przed którym należało dokonać czynności. W razie decyzji odmownej istnieje możliwość by złożyć zażalenie.
Należy zaznaczyć, że złożenie wniosku o przywrócenie terminu ,,samo z siebie’’ nie wstrzymuje wykonania orzeczenia. Organ, do którego wniosek zgłoszono lub organ, w którego kompetencji jest rozpoznanie środka zaskarżenia (np. sąd wyższej instancji – sąd apelacyjny) może wstrzymać wykonanie orzeczenia.
Opracowano na podstawie:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 1987 z późn. zm.)