Zgodnie z art. 479 kpk - jeżeli oskarżony, któremu doręczono wezwanie, nie stawi się na rozprawę główną, sąd może prowadzić postępowanie bez jego udziału, a jeżeli nie stawił się również obrońca - wydać wyrok zaoczny. Sąd nie może wydać wyroku zaocznego, jeżeli oskarżony nie złożył uprzednio wyjaśnień (wyrok Sądu Najwyższego w sprawie VI KZP 58/71, OSNKW 1972, nr 4, poz. 59).
Zakres wyroku zaocznego nie różni się w zasadzie niczym od „zwykłego” wyroku. Jedynie ograniczenie zawiera art. 481 kpc, który wskazuje, że wyrokiem zaocznym można orzec tytułem środka zabezpieczającego jedynie przepadek przedmiotów.
Zobacz: Kodeks postępowania karnego
Wyrok zaoczny Sąd z urzędu doręcza oskarżonemu. Wyrok taki nie jest jeszcze prawomocny, a oskarżonemu przysługuje możliwość zaskarżenia go na dwa sposoby.
Przede wszystkim oskarżony może wnieść w terminie 7 dni od dnia doręczenia mu wyroku zaocznego sprzeciw, w którym usprawiedliwi swoją niestawiennictwo na rozprawie. Sąd nie uwzględni sprzeciwu, jeżeli uzna nieobecność oskarżonego na rozprawie za nie usprawiedliwioną.
Na postanowienie to służy zażalenie. Jeśli natomiast Sąd uzna, że niestawiennictwo na rozprawie oskarżonego było usprawiedliwione – wówczas prezes sądu wyznaczy ponowną rozprawę. Warto podkreślić, samo ponowne wyznaczenie rozprawy nie powoduje jeszcze uchylenia wyroku zaocznego. Dopiero jeśli oskarżony lub jego obrońca stawi się na ponownie wyznaczoną rozprawę – wyrok zaoczny traci moc.
Natomiast jeśli oskarżony i jego obrońca nie stawią się na ponowne rozpoznanie sprawy wówczas wyrok zaoczny staje się od razu prawomocny i nie przysługują od niego dalsze środki odwoławcze.
Zobacz: Wyrok zaoczny w postępowaniu cywilnym
Drugi sposób zaskarżenia wyroku zaocznego został przewidziany na wypadek nie przyjęcia przez sąd sprzeciwu (czyli uznanie, że niestawiennictwo oskarżonego na rozprawie było nieusprawiedliwione). Oskarżony ma prawo na wypadek nie przyjęcia sprzeciwu od wyroku zaocznego składać wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku, a następnie wnosić apelację od wyroku zaocznego na zasadach ogólnych.
Oskarżony może również nie składać sprzeciwu od wyroku zaocznego tylko od razu składać wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Wniosek taki należy zgłosić w terminie 7 dni od dnia doręczenia wyroku zaocznego.
Termin ten biegnie jednak niezależnie od wniesionego sprzeciwu – dlatego też oskarżony na wypadek nieprzyjęcia sprzeciwu winien od razu składać wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku. Jeśli tego nie uczyni – a sąd nie uwzględni sprzeciwu – nie będzie możliwości złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku.