Gwarancje procesowe przysługujące podejrzanym lub oskarżonym poniżej 18. roku życia mają być dostosowane do dyrektyw unijnych. Sejmowa komisja sprawiedliwości przyjęła rządowy projekt. Do projektu wprowadzono poprawki synchronizujące jego treść z niedawnymi zmianami w Kodeksie postępowania karnego.
Projekt zmiany Kodeksu postępowania karnego rząd przyjął na początku roku. Jego pierwsze czytanie odbyło się w Sejmie w lutym i wówczas projekt trafił do komisji. Za pozytywnym zaopiniowaniem tego projektu głosowało w poniedziałek 6 marca 20 posłów z komisji sprawiedliwości i praw człowieka, nikt nie był przeciw i nikt nie wstrzymał się od głosu.
Projekt zsynchronizowany z przepisami antyprzemocowymi
Wcześniej komisja przyjęła kilka poprawek zgłoszonych przez Daniela Milewskiego (PiS) dostosowujących proponowane przepisy do uchwalonego już w początkach tego roku rozszerzenia tzw. ustawy antyprzemocowej. Część przepisów tamtej nowelizacji – zmieniających procedurę karną – ma wejść w życie po roku od jej ogłoszenia. Dlatego – jak tłumaczył Milewski – do obecnego projektu zaproponował zmianę vacatio legis i określenie go na 15 lutego 2024 r., co będzie tożsame z wejściem w życie poprzednio uchwalonych zmian.
„Nieletni” ma zniknąć z kodeksu
Na mocy planowanej nowelizacji m.in. w Kodeksie postępowania karnego pojęcie „nieletni” ma zostać zastąpione sformułowaniem „podejrzany lub oskarżony, który nie ukończył 18 lat”. Nowe rozwiązania mają też zapewnić małoletnim możliwość uczestniczenia w rozprawie w towarzystwie rodziców, osoby trzeciej wskazanej przez oskarżonego lub osoby ustanowionej przez sąd, która spełnia wymóg odpowiednich kwalifikacji do pracy z dziećmi.
„Przesądzamy, że dziecko będzie mogło być reprezentowane przez mamę, tatę, przedstawiciela ustawowego. Na rozprawie czy posiedzeniu rodzice będą mogli wspierać swoje dziecko, które jest podejrzanym lub oskarżonym w wykonywaniu jego praw” – wskazał w lutym wiceminister sprawiedliwości Marcin Warchoł.
W projekcie przewidziano też, że „jeżeli udział tych osób nie będzie możliwy, zastąpi je asystent rodziny towarzyszący podejrzanemu lub oskarżonemu, który nie ukończył 18 lat, w czynnościach procesowych z jego udziałem”. W związku z tym projekt przewiduje również nowelizację Ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Chodzi o doprecyzowanie zadań asystenta rodziny w ten sposób, aby mógł on towarzyszyć oskarżonym, którzy nie ukończyli 18 lat w posiedzeniu albo rozprawie z ich udziałem.
Większe kary za pornografię dziecięcą
Z kolei w Kodeksie karnym zaproponowano zwiększenie kary za wytwarzanie niektórych treści pornograficznych z udziałem małoletnich – z dwóch do trzech lat więzienia podniesiona miałaby zostać górna granicę kary wymierzanej za produkcje treści pornograficznych, które zawierają wytworzony lub przetworzony wizerunek dziecka.
Tomasz Zimoch (Polska2050) zgłosił natomiast poprawki odnoszące się do zapisów Kodeksu karnego i m.in. zaostrzające kary za przestępstwa propagowania pedofilii oraz publicznego prezentowania treści pornograficznych.
Wiceminister Sebastian Kaleta wskazał, że poprawki te zmierzają do ujednolicenia kar, a propozycja „jest spójna”. „W kontekście tego konkretnego projektu nie analizowaliśmy jednak umieszczenia w nim szerszych regulacji, co może wykraczać poza zakres przedłożenia” – zaznaczył. Nie wykluczył jednak, że poprawki Polski 2050 uzyskają pozytywną rekomendację MS podczas drugiego czytania.
Wywiad środowiskowy obowiązkowy we wszystkich przypadkach
Ponadto planowana nowelizacja miałaby wprowadzić obowiązek przeprowadzenia wywiadu środowiskowego w stosunku do każdego oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 18 lat. Jak uzasadniono, przepis unijnej dyrektywy przewiduje „indywidualną ocenę dziecka będącego podejrzanym lub oskarżonym, co w polskiej praktyce systemowej oznacza konieczność przeprowadzenia wywiadu środowiskowego”. Obecnie wobec oskarżonych poniżej 18. roku życia taki wywiad nie jest obowiązkowy.
Jednocześnie projekt zakłada wydanie nowych – dostosowanych do unijnych regulacji – wzorów pouczeń w postępowaniu karnym dla podejrzanych oraz dla osób objętych wnioskiem o wydanie europejskiego nakazu aresztowania, którzy nie ukończyli 18 lat. (PAP)
autor: Marcin Jabłoński