Osoby, które zostały uznane za niezdolne do pracy, mogą liczyć na wypłatę renty. Komu przysługuje renta, jakie warunki trzeba spełnić i na jakie kwoty można liczyć? Wyjaśniamy wszystko krok po kroku.
- Renta z tytułu niezdolności do pracy – kto może ją otrzymać?
- Rodzaje rent wypłacanych przez ZUS
- Nowe kwoty wypłat od marca 2025 roku
- Renta stała czy okresowa? Co trzeba wiedzieć
- Czy można dorabiać do renty? Tak, ale z ograniczeniami
- Jak ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy?
Renta z tytułu niezdolności do pracy – kto może ją otrzymać?
Renta z tytułu niezdolności do pracy jest świadczeniem wypłacanym przez ZUS osobom, które – z przyczyn zdrowotnych – całkowicie lub częściowo utraciły zdolność do wykonywania pracy zarobkowej. Kluczowym elementem jest tutaj orzeczenie lekarza orzecznika ZUS, który potwierdzi, że dana osoba faktycznie nie jest zdolna do pracy. Nie wystarczy samo rozpoznanie choroby czy problemu zdrowotnego – wymagane jest formalne orzeczenie wydane przez ZUS.
Dodatkowo, osoba ubiegająca się o rentę musi wykazać odpowiedni staż ubezpieczeniowy. To, ile lat składkowych i nieskładkowych jest wymaganych, zależy od wieku, w którym nastąpiła utrata zdolności do pracy. Młodsze osoby muszą wykazać krótszy staż, natomiast w przypadku osób starszych ten wymóg jest wyższy.
Co istotne, renta przysługuje wyłącznie osobom, które nie mają jeszcze ustalonego prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli dana osoba spełnia warunki do przejścia na emeryturę, nie może już ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Niezdolność do pracy musi też powstać w określonym czasie – np. w trakcie trwania zatrudnienia, pobierania zasiłku dla bezrobotnych lub w ciągu 18 miesięcy od zakończenia tych okresów.
Rodzaje rent wypłacanych przez ZUS
ZUS wypłaca trzy główne rodzaje rent związanych z niezdolnością do pracy:
- Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy przysługuje osobom, które całkowicie utraciły zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy zarobkowej. Osoby te, według oceny lekarza orzecznika, nie mają możliwości podjęcia żadnego zatrudnienia.
- Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy dotyczy osób, które nadal mogą pracować, ale nie są w stanie wykonywać pracy zgodnej ze swoimi kwalifikacjami, wykształceniem lub doświadczeniem zawodowym.
- Renta szkoleniowa to świadczenie dla osób, które z powodów zdrowotnych nie mogą wykonywać dotychczasowego zawodu, ale mogą zostać przekwalifikowane do innej pracy. Świadczenie to jest wypłacane tymczasowo – w okresie szkolenia zawodowego.
Jakie choroby mogą być podstawą do przyznania renty?
Decyzję o przyznaniu renty z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy podejmuje lekarz orzecznik ZUS. Kluczowe znaczenie ma tutaj zarówno rodzaj schorzenia, jak i stopień jego zaawansowania. Wśród najczęstszych chorób, które mogą stanowić podstawę do uzyskania tego świadczenia, znajdują się:
- choroby układu krążenia, m.in. niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze
- choroby układu nerwowego, takie jak stany po udarze, epilepsja, choroba Parkinsona, choroby otępienne
- choroby układu oddechowego, np. POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc), astma
- choroby nowotworowe – zwłaszcza nowotwory złośliwe różnych narządów
- zaburzenia psychiczne, w tym depresja, schizofrenia
- choroby układu kostno-stawowego i mięśniowego, m.in. choroby zwyrodnieniowe stawów, urazy kręgosłupa
- choroby zakaźne i pasożytnicze oraz ich powikłania
- choroby oczu, np. zaćma
- choroby układu pokarmowego
- choroby metaboliczne i endokrynologiczne, np. zaawansowana cukrzyca
Do chorób zawodowych, które często skutkują niezdolnością do pracy i mogą stanowić podstawę do przyznania renty, zaliczają się:
- pylica płuc
- choroby zakaźne
- uszkodzenie narządu głosu
- ubytek słuchu
- schorzenia obwodowego układu nerwowego
- przewlekłe choroby narządu ruchu
- choroby skóry
- nowotwory złośliwe
Nowe kwoty wypłat od marca 2025 roku
Wraz z coroczną waloryzacją świadczeń ZUS wprowadził nowe stawki. Od 1 marca 2025 r. renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 1878,91 zł brutto miesięcznie. To znacząca kwota, która może stanowić podstawę utrzymania dla osób trwale niezdolnych do pracy.
Z kolei osoby z orzeczoną częściową niezdolnością do pracy otrzymają 1409,18 zł brutto miesięcznie. Choć niższa, kwota ta nadal zapewnia podstawowe zabezpieczenie finansowe, szczególnie jeśli osoba nie może wrócić na rynek pracy w pełnym wymiarze.
Renta szkoleniowa natomiast ustalana jest na poziomie 75% podstawy wymiaru świadczenia, jednak nie może być niższa niż najniższa wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy – czyli co najmniej 1409,18 zł.
Renta stała czy okresowa? Co trzeba wiedzieć
Świadczenie rentowe może być przyznane na stałe lub na określony czas. Jeśli lekarz orzecznik uzna, że stan zdrowia nie rokuje poprawy, ZUS przyznaje rentę bezterminowo. Jednak w wielu przypadkach świadczenie ma charakter okresowy – na przykład na 12 lub 24 miesiące – i po tym czasie konieczne jest ponowne badanie oraz aktualizacja orzeczenia lekarskiego.
To rozwiązanie ma na celu umożliwienie osobom powracającym do zdrowia ewentualny powrót do pracy po okresie leczenia lub rehabilitacji.
Czy można dorabiać do renty? Tak, ale z ograniczeniami
Wiele osób zastanawia się, czy pobierając rentę, można jednocześnie podejmować pracę zarobkową. Odpowiedź brzmi: tak, ale trzeba uważać na limity dochodów. Przekroczenie określonego progu zarobków może skutkować zmniejszeniem wypłaty renty, a nawet jej czasowym zawieszeniem.
ZUS co kilka miesięcy publikuje aktualne progi zarobkowe dla rencistów. W przypadku przekroczenia 70% przeciętnego wynagrodzenia, renta może być zmniejszona. Przekroczenie 130% przeciętnego wynagrodzenia oznacza jej całkowite zawieszenie. Dlatego warto dokładnie zapoznać się z obowiązującymi przepisami i regularnie śledzić komunikaty ZUS, aby nie narazić się na utratę części lub całości świadczenia.
Jak ubiegać się o rentę z tytułu niezdolności do pracy?
Procedura ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy nie należy do skomplikowanych, ale wymaga przygotowania odpowiednich dokumentów. Wniosek składa się do ZUS – osobiście w oddziale, przez pełnomocnika lub za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych (PUE ZUS).
Do wniosku należy dołączyć:
- zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza prowadzącego,
- dokumentację medyczną,
- potwierdzenie przebiegu zatrudnienia (druk Rp-6),
- oraz inne dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe.
Kluczowe jest także skierowanie na badanie do lekarza orzecznika ZUS, który oceni stopień niezdolności do pracy. Na tej podstawie podejmowana jest decyzja o przyznaniu (lub odmowie) prawa do świadczenia.
A zatem, od marca 2025 roku renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy wynosi 1878,91 zł brutto miesięcznie, a renta z tytułu częściowej niezdolności – 1409,18 zł. Dla wielu osób zmagających się z ciężkimi chorobami to kluczowe wsparcie, które może pomóc w codziennym funkcjonowaniu i leczeniu. ZUS kontynuuje wypłaty na podstawie aktualnych orzeczeń lekarskich, przy czym osoby zainteresowane powinny dokładnie zapoznać się z obowiązującymi przepisami i procedurami. Warto też pamiętać, że dorabianie do renty jest możliwe, ale wymaga przestrzegania limitów dochodowych. Jeśli więc masz problemy zdrowotne, które uniemożliwiają Ci pracę – sprawdź, czy przysługuje Ci renta.