Rozwiązywanie sporów i nieporozumień na drodze sądowej jest nie tylko kosztowne i zabiera dużo czasu, ale może także doprowadzić do zerwania cennych kontaktów biznesowych. Spory transgraniczne są bardziej skomplikowane, ponieważ w ich przypadku stosuje się przepisy prawne, w tym jurysdykcyjne, różnych krajów, a ponadto dochodzą do tego kwestie natury praktycznej takie jak koszty czy bariera językowa. Alternatywne metody rozwiązywania sporów (ADR) przez bezstronnych mediatorów mogą pomóc w konstruktywnym rozwiązaniu tych problemów. Jednak do tego potrzebni są wyszkoleni mediatorzy oraz jasne zasady, które zostaną zaakceptowane przez obydwie strony.
Mediacja o charakterze transgranicznym nie jest prosta, ponieważ obejmuje różne kultury biznesowe. Ponadto przy prowadzeniu takiego postępowania niezbędne jest ustalenie wspólnych reguł, których będą się trzymały obydwie strony. Dlatego też w maju 2008 roku weszły w życie przepisy unijne regulujące różne aspekty dotyczące mediacji, a państwa członkowskie powinny je wdrożyć do maja 2011 r.
Przepisy te stanowią gwarancję prawną dla procesu mediacji, a dzięki zastosowaniu odpowiedniego kodeksu postępowania oraz dzięki szkoleniom dla mediatorów zapewniona zostanie wysoka jakość mediacji. Dotychczas cztery państwa (Estonia, Francja, Włochy i Portugalia) poinformowały Komisję o wdrożeniu przepisów UE dotyczących mediacji do prawodawstwa krajowego.
Dyrektywa UE w sprawie mediacji ma zastosowanie wtedy, gdy obydwie strony sporu o charakterze transgranicznym dobrowolnie wyrażą zgodę na rozwiązanie sporu przy pomocy bezstronnego mediatora. Państwa członkowskie muszą zapewnić wykonalność ugody zawartej w drodze mediacji.
Na podstawie ostatniego badania sfinansowanego przez UE szacuje się, że ilość czasu straconego w wyniku niezastosowania mediacji w sporach wynosi w całej UE między 331 i 446 dni, a związane z tym dodatkowe koszty prawne przypadające na jedną sprawę wynoszą od 12 471 € do 13 738 €.
Dzięki mediacji można konstruktywnie rozwiązać spory między przedsiębiorstwami, pracodawcą i pracownikiem, wynajmującym i najemcą lub między członkami rodziny, w taki sposób, że relacja między stronami sporu może nawet ulec wzmocnieniu. Takiego rezultatu zwykle nie da się osiągnąć w drodze postępowania sądowego.
Rozwiązywanie sporów poza sądem zmniejsza obciążenie systemu wymiaru sprawiedliwości, jak również może potencjalnie obniżyć koszty prawne przypadające na daną sprawę. Możliwość rozwiązywania sporów za pomocą internetu coraz częściej pozwala na prowadzenie mediacji na odległość. Brakuje jedynie przepisów transgranicznych, zapewniających stronom sporu, że proces mediacyjny odbędzie się według określonych zasad oraz że ugoda będzie wykonalna.
Wybierając mediację lub arbitraż - porada
Kluczowym elementem każdej mediacji jest przekonanie stron sporu, że proces mediacyjny zakończy się sukcesem, w szczególności jeżeli strony pochodzą z różnych krajów. Dlatego aby zapewnić skuteczność systemu mediacji, przepisy UE zachęcają państwa członkowskie do prowadzenia kontroli jakości, opracowania kodeksów postępowania oraz oferowania mediatorom odpowiednich szkoleń. Grupa podmiotów zainteresowanych kwestiami dotyczącymi mediacji opracowała z pomocą Komisji Europejskiej Europejski Kodeks Postępowania dla Mediatorów, który został przedstawiony dnia 2 lipca 2004 r. Europejski Kodeks Postępowania określa szereg zasad, co do których przestrzegania mediatorzy mogą się dobrowolnie zobowiązać. Zasady te odnoszą się do kompetencji, wyznaczania mediatorów i opłat za ich usługi, sposobu promocji usług, niezależności i bezstronności mediatorów, umowy o mediację oraz poufności mediacji.
Wykaz organizacji, które zobowiązały się do przestrzegania Europejskiego Kodeksu Postępowania, jest opublikowany na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/civiljustice/adr/adr_ec_list_org_en.pdf
W przypadku niepowodzenia mediacji zawsze można powrócić do tradycyjnego sposobu rozwiązywania sporu w drodze postępowania sądowego.
Komisja oczekuje, że do maja 2011 roku 26 państw członkowskich wdroży przepisy UE (Dania zdecydowała się nie stosować tych przepisów – jest to możliwe dzięki prerogatywie przysługującej Danii na mocy protokołu dołączonego do traktatów UE). Dotychczas cztery państwa (Estonia, Francja, Włochy i Portugalia) poinformowały Komisję, że wdrożyły przepisy. Ponadto Litwa i Słowacja ogłosiły listę sądów właściwych do prowadzenia postępowania mediacyjnego o charakterze transgranicznym.
Mimo że w większości państw członkowskich podobne przepisy na poziomie krajowym obowiązywały jeszcze przed przyjęciem dyrektywy, państwa muszą powiadomić Komisję przed dniem 21 maja 2011 r. o działaniach, które podejmą w celu wdrożenia dyrektywy (działania na szczeblu krajowym muszą wyraźnie odnieść się do dyrektywy).
Niektóre państwa stosują już przepisy w zakresie mediacji w różnych sektorach; np. Irlandia i Dania – w stosunkach pracowniczych, Finlandia – w sporach konsumenckich, Szwecja – w sprawach dotyczących wypadków drogowych oraz Francja i Irlandia – w sprawach rodzinnych. Portugalia szkoli mediatorów od 2001 r.
Państwa członkowskie muszą wcześniej (do 21 listopada 2010 r.) przekazać informacje na temat sądów właściwych do wyegzekwowania postanowień ugody zawartej w drodze mediacji, tak aby Komisja mogła opublikować te informacje i tym samym ułatwić obywatelom, w tym przedsiębiorcom, stosowanie mediacji.
Kontekst
Dyrektywę 2008/52/WE w sprawie niektórych aspektów mediacji w sprawach cywilnych i handlowych przyjęto 23 kwietnia 2008 r. (IP/08/628). Komisja przedstawiła projekt dyrektywy (IP/04/1288) w październiku 2004 r.