Według prawodawcy kościelnego, o czym była mowa w moim poprzednim artykule (Separacja w ogólności według prawa kanonicznego), separacja wbrew pozorom służy przede wszystkim ochronie trwałości małżeństwa. Co prawda wraz z zawarciem małżeństwa pomiędzy małżonkami zostaje ustanowiona wspólnota (węzeł małżeński) o takiej naturze i o takich przymiotach, iż wymaga ona, jako obowiązku i prawa, wspólnego zamieszkiwania i wspólnego życia ( Mt 19,5-6 ).
Przypomnieć jednak należy, iż dochowanie wspólnoty małżeńskiej nie jest absolutne i dopuszcza wyjątki. Dlatego też prawodawca kościelny ustanawiając instytucję separacji dokonał jej podziału na:
- stałą lub czasową,
- częściową lub całkowitą.
Separacja stała
Separacja stała nazywaną także dozgonną lub wieczystą może powstać pomiędzy małżonkami jedynie z bardzo ważnej przyczyny, którą niewątpliwie pozostaje cudzołóstwo jednej ze stron. Obowiązkiem małżonków pozostaje bowiem dochowanie wierności, tj. jedności małżeństwa, co w konsekwencji implikuje fakt, iż wszystkie działania przeciw wierności są cudzołożne. Cudzołóstwo natomiast, by stało się przyczyną separacji musi być aktem dobrowolnym, rzeczywistym i świadomym.
W związku z powyższym niewierność jednego z małżonków jest poważnym naruszeniem wspólnoty małżeńskiej i dlatego stanowi ona podstawą do orzeczenia separacji stałej. Jednakże w ramach chrześcijańskiego przebaczania cudzołożnikowi, przez małżonka niewinnego, niewierność nie stanowi podstawy separacyjnej. Cudzołóstwo nie jest także podstawą separacyjną w sytuacji kiedy małżonek pokrzywdzony – niewinny wyraźnie lub milcząco dopuści do pełnego pożycia małżeńskiego stronę niewierną.
Separacja czasowa
Powyższy rodzaj separacji umożliwia rozłączenie małżonków na dłuższy bądź też krótszy czas. Rozłączenie podyktowane może być między innymi:
- niewypełnieniem zasadniczych obowiązków małżeńskich, np. przeniesieniem przez jednego współmałżonka całości ciężarów i obowiązków małżeńskich na drugą stronę,
- narażaniem na niebezpieczeństwo duchowe lub fizyczne współmałżonka lub potomstwa, tj. np. w sytuacji niewykonywania obowiązków religijnych lub też utrudniania wypełniania tychże obowiązków członkom rodziny,
- uniemożliwianiem utrzymania węzła małżeńskiego, np. w skutek brutalność jednego z małżonków w stosunku do drugiego lub dzieci.
Idzie tu wszelako o przyczyny separacji czasowej, to znaczy orzeczonej na taki okres, w którym trwa któryś z motywów separacyjnych. Niemniej jednak zawsze pamiętać trzeba, że istnieje obowiązek miłości polegający na podjęciu starań zmierzających do ustania przyczyny, które doprowadziły do czasowego zawieszenia węzła małżeńskiego.
Zobacz również: Gdzie szukać adwokata kościelnego?
Separacja częściowa lub całkowita
Jeden z tych dwóch rodzajów separacji może zaistnieć w przypadku, gdy odnosi się ona do wszystkich aspektów praw i obowiązków małżeńskich lub tylko do niektórych z nich.
Separacja częściowa polega bowiem na zawieszeniu określonego elementu wspólnoty małżeńskiej i może nastąpić np. w przypadku rozłączenia małżonków od stołu i łoża. Separacja całkowita powstaje natomiast, gdy niemożliwym pozostaje utrzymanie węzła małżeńskiego ze wszystkimi jego niezbędnymi elementami.
Podsumowanie
Separacja jednakże nie jest pożądana przez ustawodawcę instytucją samą w sobie. Wprowadzona została do Kodeksu Prawa Kanonicznego jako środek zaradczy na niektóre, szczególnie poważne sytuacje zagrażające dobru małżonków, jak i dobru ich dzieci. Czasami może ona przyczynić się do uratowania związku małżeńskiego
np. w sytuacji gdy strony straciły już wszelką nadzieję na zgodne dalsze pożycie. Separacja nie stanowi jednak wytrychu umożliwiającego stronom rozwiązywanie problemów małżeńskich, a pomaga jedynie utrzymać tenże węzeł.
Zobacz również serwis: Rozwód kościelny