Testament ustny można obecnie sporządzić jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci albo zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Przesłanki sporządzenia testamentu ustnego wkrótce ulegną zmianie. Rząd pracuje nad projektem nowelizacji Kodeksu cywilnego. W jakich sytuacjach będzie możliwe sporządzenie testamentu ustnego?
- W jaki sposób sporządzić testament ustny?
- Kiedy obecnie można sporządzić testament ustny?
- W jakich sytuacjach będzie można sporządzić testament ustny?
Testament ustny wywołuje szereg wątpliwości w orzecznictwie sądów. Jest też przedmiotem rozbieżnych poglądów doktryny prawa. W praktyce sądowej występują liczne problemy dowodowe związane z tego typu testamentami. W doktrynie wskazuje się, na podstawie obserwacji praktyki, że przypadki fałszowania testamentów ustnych są o wiele częstsze niż testamentów innego rodzaju. Dlatego właśnie powstał rządowy projekt nowelizacji przepisów Kodeksu cywilnego o testamentach ustnych. Między innymi przewiduje on zawężenie sytuacji, w których będzie możliwe sporządzenie testamentu ustnego.
W jaki sposób sporządzić testament ustny?
Testament ustny jest najczęściej występującą w praktyce formą testamentu szczególnego. Z tego sposobu wyrażenia ostatniej woli można skorzystać w określonych, szczególnych sytuacjach, w których sporządzenie testamentu zwykłego nie jest możliwe.
Sporządzenie testamentu ustnego polega na tym, że spadkodawca oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie w obecności co najmniej 3 świadków. Tak stanowią obowiązujące dotychczas przepisy Kodeksu cywilnego i to nie ulegnie zmianie po wejściu w życie projektowanej obecnie nowelizacji.
Rozwiąż nasz quiz i sprawdź, co wiesz o testamentach!
ShutterStock
Kiedy obecnie można sporządzić testament ustny?
Regulujące testament ustny przepisy Kodeksu cywilnego stanowią obecnie, że spadkodawca może oświadczyć oświadczyć swoją ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej 3 świadków w dwóch sytuacjach:
- jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo
- jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.
Przy ocenie ważności testamentu ustnego bierze się więc sam fakt, że spadkodawca subiektywnie obawiał się, że wkrótce umrze albo też – sam fakt, że szczególne okoliczności spowodowały, że sporządzenie testamentu zwykłego było niemożliwe lub bardzo utrudnione. W szczególności problemy w praktyce sądowej wywoływał brak wymogu zobiektywizowania obawy rychłej śmierci. Powodowało to nadużywanie tej formy testamentu.
- testament pisemny (własnoręczny, holograficzny) – spisany przez spadkodawcę pismem ręcznym, podpisany i opatrzony datą,
- testament notarialny – sporządzony w formie aktu notarialnego,
- testament allograficzny – sporządzany w ten sposób, że spadkodawca w obecności dwóch świadków oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
W jakich sytuacjach będzie można sporządzić testament ustny?
Projekt nowelizacji Kodeksu cywilnego przewiduje zatem, że spadkodawca będzie mógł oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków, tylko i wyłącznie wtedy, jeżeli:
- wskutek szczególnych i nagłych okoliczności, uzasadniających obawę rychłej śmierci spadkodawcy, zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione.
Do sporządzenia testamentu nie będzie zatem wystarczyło samo subiektywne odczuwanie przez spadkodawcę obawy rychłej śmierci albo samo istnienie szczególnych okoliczności wskutek których zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Obie te przesłanki zostaną połączone, a ponadto szczególne okoliczności uzasadniające obawę rychłej śmierci będą musiały wystąpić nagle. Dzięki temu obawa rychłej śmierci nie będzie oceniana wyłącznie z punktu widzenia subiektywnych odczuć spadkodawcy.
Autorzy projektu postawili sobie za cel ograniczenie przesłanek sporządzenia testamentu ustnego do okoliczności szczególnych, wyjątkowych, odpowiadających ustawowej kwalifikacji tego rodzaju testamentu, a więc takich, w których od spadkodawcy nie można było wymagać, by dochował zwykłej formy rozrządzenia na wypadek śmierci.