Dajesz pieniądze dzieciom? Musisz zachować te warunki, aby fiskus się nie przyczepił - karna stawka to nawet 20% darowizny

• Czym pod względem prawnym jest przekazanie komuś pieniędzy?
• Kiedy powinienem zapłacić podatek od darowizny, a kiedy nie?
• Czym są grupy podatkowe?
• Co w przypadku przekroczenia kwoty wolnej od podatku?
• Zwolnienia podatkowe dla osób najbliższych przy zachowaniu dodatkowych warunków

Czym pod względem prawnym jest przekazanie komuś pieniędzy?

Przekazując komuś sumę pieniężną, tak naprawdę dokonujemy czynności prawnej i zawieramy umowę darowizny. Prosto ujmując, przez zawarcie darowizny jedna osoba, to jest darczyńca, zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz drugiej osoby, to jest obdarowanej, ze swojego majątku. Darowizna nie musi więc mieć formy wyłącznie pieniężnej, darować można również rzeczy.

Kiedy powinienem zapłacić podatek od darowizny, a kiedy nie?

Kluczowe dla odpowiedzi na powyższe pytanie są trzy czynniki: kwota darowizny (lub wartość w przypadku darowania rzeczy), zależność rodzinna między darczyńcą a obdarowanym oraz okres, w jakim miały miejsce darowizny. Zgodnie z aktualnym brzmieniem ustawy o podatku od spadków i darowizn, opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej w okresie 5 lat od roku otrzymania ostatniej darowizny:

• kwoty 36.120,00 zł – gdy nabywcą jest osoba zaliczana do I grupy podatkowej;
• kwoty 27.090,00 zł – gdy nabywcą jest osoba zaliczana do II grupy podatkowej;
• kwoty 5.733,00 zł – gdy nabywcą jest osoba zaliczana do III grupy podatkowej.

Jak wynika z powyższego, kwoty darowizn powinniśmy sumować w okresach 5-letnich, aby wiedzieć, czy kolejna darowizna na rzecz tej samej osoby nie spowoduje już przekroczenia progu zwolnienia podatkowego, przy czym okres 5-letni powinno się liczyć wstecz od ostatniej darowizny między tymi samym osobami. Kwota wolna od opodatkowania jest zaś zależna od tego, do jakiej grupy podatkowej należy osoba obdarowana.

Czym są grupy podatkowe?

Przez trzy grupy podatkowe określa się trzy kategorie osób, gdzie ze względu na stopień pokrewieństwa ustawodawca postanowił zróżnicować kwoty wolne od podatku. I tak należy zapamiętać, że w poszczególnych grupach podatkowych mieszczą się następujące osoby:

• I grupa podatkowa: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie;
• II grupa podatkowa: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych;
• III grupa podatkowa: inni obdarowani niż wymienieni w grupach I oraz II.

Co w przypadku przekroczenia kwoty wolnej od podatku?

Jak wynika z powyższego, nawet wśród najbliższej rodziny przekroczenie określonych kwot wolnych od podatku w przypadku darowizn, spowoduje co o zasady obowiązek zapłaty podatku (choć nie zawsze, o czym dalej). Przy tym stawki te różnią się w zależności od grup podatkowych, a mogą wynosić 3%, 5%, 7%, 9%, 12%, 16%, 20%. Podatek ten nie jest więc wcale taki prosty do obliczenia. Generalna zasada jest natomiast taka, że płaci się go od określonych kwot powyżej stawek wolnych od podatku. I tak:

W przypadku I grupy podatkowej wyróżnia się stawki podatku 3%, 5% oraz 7%. W przypadku przekroczenia kwoty wolnej od podatku, to jest gdy suma darowizn przekroczy 36.120,00 zł:

• ale przekroczy tę kwotę maksymalnie do kwoty 11.833,00 zł – stawka podatkowa wynosi 3%;
• ale przekroczy tę kwotę o więcej niż 11.833,00 zł, ale nie więcej niż do kwoty 23.665,00 zł – podatek wynosił będzie 355 zł + 5% stawki podatku od nadwyżki ponad 11.833,00 zł;
• ale przekroczy tę kwotę o więcej niż 23.665,00 zł – podatek wynosił będzie 946,60 zł + 7% stawki podatku od nadwyżki ponad 23.665,00 zł.

W przypadku II grupy podatkowej wyróżnia się stawki podatku 7%, 9% oraz 12%. W przypadku przekroczenia kwoty wolnej od podatku, to jest gdy suma darowizn przekroczy 27.090,00 zł:

• ale przekroczy tę kwotę maksymalnie do kwoty 11.833,00 zł – stawka podatkowa wynosi 7%;
• ale przekroczy tę kwotę o więcej niż 11.833,00 zł, ale nie więcej niż do kwoty 23.665,00 zł – podatek wynosił będzie 828,40 zł + 9% stawki podatku od nadwyżki ponad 11.833,00 zł;
• ale przekroczy tę kwotę o więcej niż 23.665,00 zł – podatek wynosił będzie 1.893,30 zł + 12% stawki podatku od nadwyżki ponad 23.665,00 zł.

W przypadku III grupy podatkowej wyróżnia się stawki podatku 12%, 16% oraz 20%. W przypadku przekroczenia kwoty wolnej od podatku, to jest gdy suma darowizn przekroczy 5.733,00 zł:

• ale przekroczy tę kwotę maksymalnie do kwoty 11.833,00 zł – stawka podatkowa wynosi 12%;
• ale przekroczy tę kwotę o więcej niż 11.833,00 zł, ale nie więcej niż do kwoty 23.665,00 zł – podatek wynosił będzie 1.420,00 zł + 16% stawki podatku od nadwyżki ponad 11.833,00 zł;
• ale przekroczy tę kwotę o więcej niż 23.665,00 zł – podatek wynosił będzie 3.313,20 zł + 20% stawki podatku od nadwyżki ponad 23.665,00 zł.

Zwolnienia podatkowe dla osób najbliższych przy zachowaniu dodatkowych warunków

Należy jeszcze pamiętać, że ustawodawca wprowadził szczególne rodzaje zwolnień podatkowych dla osób najbliższych, o ile tylko dochowają one należytych formalności. W pierwszym z wyżej powołanych przykładów możliwe jest bowiem całkowite uniknięcie podatku od darowizn. Zwolnienia te dotyczą wyłącznie przypadków otrzymania darowizny od małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochy, w przypadkach gdy:

• przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę 36.120,00 zł, udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym;
• zgłoszone zostanie nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, którym jest dzień złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego, a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy dzień spełnienia przyrzeczonego świadczenia, a gdy ze względu na przedmiot darowizny przepisy wymagają szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą złożenia takich oświadczeń.

Zgłoszeń dokonuje się na formularzu SD-Z2 do właściwego urzędu skarbowego, w terminie 6 miesięcy od darowizny.

W przypadku darowizn, nawet w najbliższej rodzinie, należy zatem być uczulonym na przepisy prawa podatkowego, które w niektórych sytuacjach mogą prowadzić do poważnych konsekwencji finansowych, choćby przez nieuważność lub niedotrzymanie właściwej formy darowizny (formy przelewu bankowego) oraz spóźnioną deklarację. Oczywiście zawsze też warto sięgać bezpośrednio do ustawy, która przewiduje także szereg zwolnień przedmiotowych, często w zależności od tego, czym jest przedmiot darowizny lub na jaki cel zostanie przeznaczony. To już są jednak dość szczególne i specyficzne przypadki.