Konsensualny charakter
Pożyczka jest umową konsensualną, co oznacza, że zostaje zawarta, gdy dwie lub więcej stron złożą zgodne oświadczenia woli. Ten element odróżnia ją od umów realnych, które dla swojej skuteczności potrzebują dokonania dodatkowych czynności takich jak np. wydanie rzeczy.
Forma zawarcia
W myśl art. 720 § 2 k.c. umowa pożyczki, której wartość przekracza tysiąc złotych, wymaga zachowania formy dokumentowej. Należy podkreślić, że jest to forma zastrzeżona jedynie dla celów dowodowych (ad probationem), ustawa nie zabrania zawarcia tej umowy w formie ustnej. Co więcej w orzecznictwie uważa się, że umowa pożyczki może zostać zawarta w sposób dorozumiany, albowiem sam fakt udzielenia pożyczki powyżej ustawowo określonej kwoty bez zachowania formy pisemnej nie wpływa na ważność tej czynności prawnej[1]. Przez dorozumiane oświadczenia woli należy rozumieć wszelkie zachowania stron ujawniające wolę dokonania określonej czynności prawnej w sposób dostateczny i zrozumiały. W przypadku zawierania umowy w ten sposób, szczególną rolę w ustaleniu czy konkretne zachowanie strony miało walor dorozumianego oświadczenia woli odgrywa kontekst sytuacyjny danego zachowania. Niemniej zaleca się zawieranie umowy pożyczki w formie pisemnej – w razie potencjalnego sporu sądowego, zdecydowanie prościej będzie udowodnić pożyczkodawcy swoje roszczenie.
Waluta
Wedle art. 358 k.c. jeżeli przedmiot umowy pożyczki stanowi suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, pożyczkobiorca może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub umowa pożyczki zastrzega spełnienie świadczenia wyłącznie w walucie obcej. Co do zasady wartość waluty obcej określa się według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia wymagalności roszczenia. W razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia w walucie polskiej według kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia, w którym zapłata jest dokonana.
Polecamy: Tarcza antykryzysowa – Podatki i prawo gospodarcze. Pakiet 5 ebooków
Promocja: INFORLEX Twój Biznes Jak w praktyce korzystać z tarczy antykryzysowej Zamów już od 98 zł
Odstąpienie od umowy
W świetle art. 722 k.c. pożyczkodawca może odstąpić od umowy i odmówić wydania przedmiotu pożyczki, jeżeli zwrot pożyczki jest wątpliwy z powodu złego stanu majątkowego drugiej strony. Ustawodawca zastrzegł jednak, że uprawnienie to nie przysługuje pożyczkodawcy, jeżeli w chwili zawarcia umowy wiedział o złym stanie majątkowym pożyczkobiorcy lub z łatwością mógł się dowiedzieć.
Dokonując oceny stanu majątkowego, należy wziąć pod uwagę całokształt sytuacji materialnej pożyczkobiorcy, szczególnie stosunek jego aktywów do pasywów. Warto podkreślić, iż ciężar dowodu wykazania złej sytuacji finansowej pożyczkobiorcy spoczywa na dającym pożyczkę.
Pożyczkodawca może odstąpić od umowy w dowolnej formie, jeżeli jednak została zawarta w formie pisemnej, odstąpienie powinno nastąpić w taki sam sposób.
Ponadto, jeżeli umowa pożyczki zawierana jest między instytucją pożyczkową a konsumentem, pożyczkobiorca będący konsumentem ma prawo odstąpić od umowy w ciągu 14 dni od dnia jej podpisania.
Roszczenia z tytułu umowy pożyczki
W sytuacji, gdy pożyczkodawca nie wydaje przedmiotu umowy, pożyczkobiorcy przez okres 6 miesięcy przysługuje roszczenie o wydanie tego przedmiotu. Po tym czasie roszczenie biorącego pożyczkę się przedawnia.
Zgodnie z art. 723 k.c. jeżeli termin zwrotu pożyczki nie jest oznaczony, dłużnik obowiązany jest zwrócić pożyczkę w ciągu sześciu tygodni po wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę.
Odpowiedzialność za wady
Ostatnim artykułem regulującym umowę pożyczki jest art. 724 k.c. Zgodnie z jego treścią, jeżeli rzeczy otrzymane przez biorącego pożyczkę mają wady, dający pożyczkę obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził biorącemu przez to, że wiedząc o wadach nie zawiadomił go o nich. Jednocześnie ustawodawca wyłączył stosowanie tego przepisu w wypadku, gdy biorący pożyczkę mógł z łatwością wadę zauważyć.
Należy jednak podkreślić, że powyższa zasada ma charakter dyspozytywny, co oznacza, że strony mogą dokonać modyfikacji odpowiedzialności z tego tytułu, a co więcej nawet całkowicie ją wyłączyć.
Elementy umowy pożyczki
Prawidłowo sporządzona umowa pożyczki powinna zawierać co najmniej następujące elementy:
- Data oraz miejsce zawarcia umowy,
- Strony umowy
Umowa pożyczki powinna w sposób jasny i wyraźny określać strony umowy tj. pożyczkodawcę oraz pożyczkobiorcę. Jeżeli pożyczkodawcą jest osoba prawna np. instytucja pożyczkowa – konieczne jest wskazanie pełnej nazwy podmiotu, adresu siedziby, numeru NIP lub KRS oraz osoby uprawnionej do reprezentacji.
Jeżeli zaś umowa pożyczki zawierana jest między dwiema osobami fizycznymi, wówczas należy podać ich imiona i nazwiska, daty urodzenia, adresy zamieszkania, serie i numery dowodów osobistych oraz opcjonalnie PESEL.
- Przedmiot umowy
W umowie strony powinny określić wyczerpująco i jednoznacznie przedmiot umowy. Przedmiotem pożyczki mogą być pieniądze lub rzeczy. Jeśli są to pieniądze, kwotę należy podać zarówno słownie, jak i cyfrowo, a także doprecyzować walutę. W tym miejscu powinien się też znaleźć okres, w jakim pożyczkobiorca będzie spłacał kwotę pożyczki.
- Warunki zwrotu pożyczki
W tej części umowy strony powinny określić sposób zwrotu środków. Pożyczka może zostać zwrócona w formie gotówkowej bądź też przelewem na konto bankowe. Jeżeli strony zdecydują się na zwrot pożyczki osobiście to w umowie powinny wskazać miejsce, w którym ma nastąpić zwrot. Jeżeli jednak wybiorą zwrot za pomocą przelewu bankowego wtedy należy zamieścić numer konta, nazwę odbiorcy oraz tytuł do przelewu. Dodatkowo należy zawrzeć informację, czy spłata nastąpi jednorazowo czy też ratalnie, a także określić wysokość ewentualnej prowizji oraz oprocentowania.
- Oświadczenie o stanie majątkowym przedsiębiorcy,
Ten element pozwala zabezpieczyć interesy pożyczkodawcy w przypadku, gdy pożyczkobiorca stanie się niewypłacalny. Pojawia się w umowach pożyczki z zabezpieczeniem. Najczęstszą formą zabezpieczenia jest weksel, zastaw nieruchomości bądź przewłaszczenie na zabezpieczenie.
- Warunki wypowiedzenia umowy,
W tym miejscu strony określają warunki, które musi spełnić strona, jeśli będzie chciała odstąpić od umowy. Możliwość wypowiedzenia umowy może przysługiwać zarówno pożyczkodawcy jak też pożyczkobiorcy.
- Podpisy stron.
Julia Wawrzyńczak, aplikantka radcowska
[1] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 27 lutego 2013 r., sygn. akt V ACa 53/2013.