Wspólna działalność gospodarcza prowadzona na małą skalę jest najczęściej realizowana w formie spółki cywilnej bądź też spółki jawnej. Pomiędzy tymi dwoma formami występują istotne różnice, wynikające z odrębnych regulacji.
Do spółki cywilnej stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Natomiast do spółki jawnej stosuje się przepisy kodeksu spółek handlowych.
Umowa spółki cywilnej
Spółka cywilna jest spółką tylko z nazwy, faktycznie jest to umowa zobowiązująca do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego, cywilnoprawna forma organizacji współdziałania wspólników, nie prowadzącą do utworzenia organizacji czy jednostki organizacyjnej.
Zobacz serwis: Spółki
Spółka jawna jako nowy podmiot prawa
Natomiast spółka jawna jest jednostką organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, jednakże posiadająca zdolność prawną. Umowa zawierana przez wspólników kreuje odrębny podmiot, który może zaciągać zobowiązania i nabywać prawa, pozywać i być pozwaną.
Natomiast pozywając spółkę cywilną należy złożyć pozew przeciwko jej wspólnikom (pozew przeciwko spółce będzie bowiem odrzucony).
Zgłoszenie rozpoczęcia działalności
Spółka cywilna nie figuruje w żadnym rejestrze, natomiast wspólnicy, którzy są osobami fizycznymi, muszą zgłosić rozpoczęcie prowadzenia działalności gospodarczej do ewidencji w gminie właściwej dla swojego miejsca zamieszkania. Każdy z nich ma więc status odrębnego przedsiębiorcy.
Natomiast w przypadku zawarcia umowy spółki jawnej, powstaje obowiązek jej zgłoszenia do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego przez odpowiedni sąd rejonowy.
Umowa spółki jawnej powinna być pod rygorem nieważności sporządzona w formie pisemnej, takiego rygoru nie przewiduje kodeks cywilny dla spółki cywilnej, jednakże przy rejestrowaniu działalności gospodarczej często wymagane jest przedstawienie umowy spółki. Dlatego ze względów praktycznych wskazane jest zawieranie umowy w formie pisemnej.
Odpowiedzialność za zobowiązania
Kolejna istotna różnica jest związana z odpowiedzialnością za zobowiązania spółki. Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają solidarnie, całym swoim majątkiem osobistym, razem ze spółką i pozostałymi wspólnikami. Zasada ta stanowi duże ryzyko dla wspólników i tworzy pewien stan niepewności - majątek wspólnika jest bowiem cały czas zagrożony niebezpieczeństwem egzekucji. Wierzyciel ma całkowitą wolność w wyborze dłużnika przeciwko któremu skieruje egzekucję.
Zasada ta nie obowiązuje natomiast wspólników spółki jawnej, którzy korzystają ze szczególnego uprawnienia , pozwalającego im zachować osobisty majątek przed wierzycielami spółki dopóki przedmiotem egzekucji może być majątek spółki ( odpowiedzialność subsydiarna).
Spółka jawna jest bowiem odrębnym podmiotem, który posiada swój majątek. Spółka cywilna swojego majątku nie posiada. Rzeczy wniesione przez wspólników spółki cywilnej do spółki stanowią współwłasność wspólników tej spółki cywilnej. Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki jawnej, jest w związku z tym dużo bezpieczniejsze.
Przekształcenie spółki cywilnej
Spółka cywilna może być w każdym czasie przekształcona w spółkę jawną.
Trzeba jednak wiedzieć, że gdy spółka cywilna prowadzi działalność w większym rozmiarze, to przekształcenie jej w spółkę jawną było niegdyś obowiązkowe. Obecnie jest to fakultatywne. Zgodnie z art. 26 § 4 kodeksu spółek handlowych, jeżeli przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły wartość powodującą obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych (obecnie ok. 800.000 EUR),można zgłosić spółę jawnej do sądu rejestrowego.
Podsumowując spółka cywilna jest przeznaczona do prowadzenia małych, doraźnych, często rodzinnych przedsięwzięć, natomiast dla działalności gospodarczej w większym rozmiarze atrakcyjniejsza będzie spółka jawna ze względu na zasadę subsydiarności chroniącą majątek osobisty wspólników.