Niestawiennictwo pozwanego na rozprawie lub jego bierne zachowanie na niej, upoważnia do wydania wyroku zaocznego wówczas, gdy pozwany został zawiadomiony w sposób przewidziany przepisami Kodeksu postępowania cywilnego o dniu i miejscu posiedzenia wyznaczonego na rozprawę, miał więc możliwość wzięcia w niej udziału.
Bierność pozwanego
Pozwany nie bierze udziału wówczas, gdy nie zabiera w ogóle głosu w sprawie, np. nie bierze udziału w przesłuchaniu świadków, nie składa żadnych wniosków ani oświadczeń.
Skutki prawne
W wypadku niestawiennictwa na rozprawie sąd przyjmuje za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa.
Przyjęcie za prawdziwe twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych następuje wtedy, gdy:
- pozwany nie stawi się na rozprawę, mimo prawidłowego zawiadomienia go o jej terminie;
- doręczone mu zostały przed rozprawą odpisy pism powoda, zawierające twierdzenia o okolicznościach faktycznych. Milczenie pozwanego jest w tych wypadkach podobne w skutkach do przyznania okoliczności faktycznych. Sąd bowiem przyjmuje za prawdziwe twierdzenia powoda, ponieważ pozwany im nie zaprzeczył. Uznanie za prawdziwe twierdzeń powoda odnosi się tylko do okoliczności faktycznych. Nie zwalnia zatem sądu od oceny zasadności żądania opartego na tych twierdzeniach
Kiedy wyrok wydany w nieobecności pozwanego nie będzie zaoczny
Wyrok wydany w nieobecności pozwanego nie będzie zaoczny, jeżeli pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności albo składał już w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie.
Doręczenie
Wyroki zaoczne doręcza się z urzędu obu stronom z pouczeniem o przysługujących im środkach zaskarżenia.
Sprzeciw
Pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku. W piśmie zawierającym sprzeciw pozwany powinien przytoczyć zarzuty przeciwko żądaniu pozwu oraz fakty i dowody na ich uzasadnienie. Sprzeciw złożony po terminie oraz sprzeciw, którego braków strona w wyznaczonym terminie nie uzupełniła, a także sprzeciw nieopłacony, sąd odrzuca.
Jeżeli sprzeciw został złożony prawidłowo, przewodniczący wyznacza termin rozprawy i zarządza doręczenie sprzeciwu powodowi.
Koszty
Koszty rozprawy zaocznej i sprzeciwu ponosi pozwany, choćby następnie wyrok zaoczny został uchylony, chyba że niestawiennictwo pozwanego było nie zawinione lub że nie dołączono do akt nadesłanych do sądu przed rozprawą wyjaśnień pozwanego. W razie cofnięcia sprzeciwu sąd, jeżeli uzna, że cofnięcie jest dopuszczalne, umarza postępowanie wywołane wniesieniem sprzeciwu i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Wyrok zaoczny staje się wówczas prawomocny.
Niedopuszczalność wydania wyroku zaocznego
Wyrok zaoczny nie może być wydany, jeżeli stawi się chociaż jeden ze współuczestników jednolitych, stanowiących stronę pozwaną, lub jeżeli nawet stawi się interwenient uboczny, który po tej stronie przystąpił do procesu.
Wyrok zaoczny może być także wyrokiem częściowym, wstępnym, łącznym, a także uzupełniającym. Wydawany jest z urzędu, jeżeli zajdą okoliczności decydujące o jego zaocznym charakterze. Sąd z urzędu nadaje wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności
Orzeczenie SN: z 15 września 1967 r., III CRN 175/67, LexPolonica nr 299028, OSNCP 1968, nr 8-9, poz. 1