Rozprawę główną rozpoczyna wywołanie sprawy. Następnie przewodniczący sprawdza czy wszyscy wezwani stawili się, a co za tym idzie, również czy nie ma przeszkód dla rozpoznania sprawy.
Świadek
Osoba, która zostanie przez organ procesowy czyli przez prokuraturę lub sąd wezwana w charakterze świadka, ma obowiązek stawić się na termin przesłuchania w miejscu i czasie oznaczonym w wezwaniu. Kolejnym obowiązkiem wezwanego świadka jest pozostawanie w dyspozycji organu procesowego do momentu w którym zostanie przez niego zwolniony.
Zobacz: Kodeks postępowania karnego
Podstawą obowiązku stawiennictwa jest prawidłowe zawiadomienie o terminie czynności. Oznacza to, że osoba wezwana w charakterze świadka musi być o fakcie wezwania powiadomiona w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami. Jeżeli organ nie dopełni tych formalności i wezwanie nie zostanie przeprowadzone w sposób prawidłowy, osoba nieprawidłowo wezwana nie poniesie konsekwencji z powodu niestawiennictwa. Prawidłowym powiadomieniem zgodnie z art. 131 § 1 Kpk będzie doręczenie wezwania za pokwitowaniem odbioru. Doręczenie może być dokonane przez pocztę lub inny uprawniony podmiot zajmujący się doręczaniem korespondencji. Może to być również goniec sądowy lub woźny, czy policja. Ustawa przewiduje również doręczenie przez służbę doręczeniową, takowa jednak funkcjonuje tylko w ustawie, gdyż nie została utworzona.
W wypadkach niecierpiących zwłoki można wezwać świadka telefonicznie albo w inny sposób stosownie do okoliczności np. za pośrednictwem faksu.
Jeżeli termin na który świadek został wezwany koliduje z jego obowiązkami zawodowymi czy osobistymi, powinien on swoją nieobecność usprawiedliwić, chociażby telefonicznie. Świadek powinien podać przyczynę niestawiennictwa, wówczas można ustalić nowy termin wykonania czynności z udziałem świadka. Z rozmowy sekretarz zwykle sporządza notatkę urzędową, która dołącza do akt sprawy. Usprawiedliwić można się również pisemnie. Do pisma dołączyć można dokument potwierdzający powód niestawiennictwa, np. bilet lotniczy czy zwolnienie lekarskie.
Zobacz: Prawo świadka do odmowy odpowiedzi na pytanie
Skutki nieusprawiedliwionego niestawiennictwa świadka
Jeżeli wezwany świadek nie stawi się i nie usprawiedliwi swojego niestawiennictwa uprzednio, organ procesowy może zastosować wobec niego karę porządkową, czyli karę pieniężną, przymusowe doprowadzenie bądź przymusowe doprowadzenie.
Karę pieniężną w wysokości do 10.000 zł można nałożyć na świadka, który bez należytego usprawiedliwienia nie stawi się na wezwanie organu prowadzącego postępowanie albo bez zezwolenia tego organu wydalił się z miejsca czynności przed jej zakończeniem. Sąd uchyli taką karę, jeżeli świadek dostatecznie usprawiedliwi swoje niestawiennictwo lub samowolne oddalenie się.
Usprawiedliwienie może nastąpić w ciągu tygodnia od daty doręczenia postanowienia wymierzającego karę pieniężną. W przypadku zatrzymania, świadka doprowadzi przymusowo policja. Jeżeli świadek będzie uporczywie uchylał się od złożenia zeznania, zastosowane może zostać aresztowanie porządkowe, na czas nie przekraczający 30 dni.
Zobacz: Naczelne zasady procesu karnego
Pokrzywdzony
Pokrzywdzony może brać udział w rozprawie, ale nie musi. Chyba, że zostanie również wezwany jako świadek. Pokrzywdzony ma prawo wziąć udział w rozprawie, jeżeli się stawi. Może pozostać na sali chociażby miał również składać zeznania jako świadek. W takim przypadku sąd przesłuchuje go w pierwszej kolejności. Zazwyczaj pokrzywdzony jest zawiadamiany o terminie rozprawy co nie oznacza, iż jego stawiennictwo na wzmiankowanym terminie jest obowiązkowe.
Sąd może zobowiązać pokrzywdzonego do stawiennictwa na rozprawie, jeżeli uzna to za celowe.
Z wykładni przepisów postępowania karnego można wywnioskować iż pokrzywdzony powinien być zawiadamiany o terminie rozprawy głównej także wtedy gdy nie jest on stroną w postępowaniu karnym czyli nie bierze w niej udziału jako oskarżyciel posiłkowy bądź prywatny. Sąd jest zobowiązany do powiadomienia pokrzywdzonego o terminie rozprawy. Jeżeli pokrzywdzony, który w wyniku wytoczenia powództwa cywilnego w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa, stał się powodem cywilnym, nie stawi się do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego, sąd pozostawi powództwo cywilne bez rozpoznania. Aby tak się nie stało, powód cywilny musi złożyć uprzednio wniosek o rozpoznanie powództwa pomimo jego nieobecności.
Zobacz: Poszlaki jako dowody
Oskarżony
Oskarżony jest zobligowany do stawienia się na rozprawie w czasie gdy będzie składał wyjaśnienia bądź ustosunkowywał się do odczytywanych wyjaśnień składanych w postępowaniu przygotowawczym. Jeżeli później wyrazi zgodę na przeprowadzanie rozprawy bez jego obecności, jego obecność nie będzie już konieczna. Oznacza to, że obecność oskarżonego na rozprawie głównej jest obowiązkowa o ile ustawa nie stanowi inaczej. Jeżeli oskarżony który złożył już wyjaśnienia, opuści salę rozprawy bez zezwolenia przewodniczącego sąd może prowadzić rozprawę w dalszym ciągu pod jego nieobecność.
Zobacz: Ograniczenia dotyczące zażaleń skazanych
Artykuł 377 Kodeksu postępowania karnego przewiduje możliwość prowadzenia rozprawy pod nieobecność oskarżonego z jego winy. Obejmuje to sytuacje gdy oskarżony wprawił się ze swojej winy w stan niezdolności do udziału w rozprawie lub posiedzeniu w którym udział jego jest obowiązkowy. Wówczas sąd może prowadzić postępowanie pod jego nieobecność nawet jeżeli nie złożył jeszcze wyjaśnień.
W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, którego obecność jest obowiązkowa, sąd zarządzi jego natychmiastowe zatrzymanie i doprowadzenie. Rozprawa może być w tym celu przerwana albo odroczona. Co do zasady oskarżony powinien być również obecny przy wszystkich czynnościach postępowania dowodowego, to jednak należy bardziej do jego praw niż obowiązków procesowych.