Grzywna może być karą samoistną lub orzeczoną obok kary pozbawienia wolności albo ograniczenia wolności, której wykonanie zostanie warunkowo zawieszone. Natomiast dla wymierzenia grzywny nie ma żadnego znaczenia, czy sąd warunkowo zawiesi wykonanie kary pozbawienia wolności.
Grzywnę samoistną sąd orzeka wówczas, gdy w kodeksie karnym przestępstwo zostało zagrożone m.in. taką karą. Chodzi więc o przypadki, gdy grzywna występuje w ramach tzw. sankcji alternatywnej, czyli przestępstwo zostało zagrożone różnymi karami, m.in. również grzywną. Grzywnę obok kary pozbawienia lub ograniczenia wolności wymierza wówczas, gdy sprawca działał w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, czyli chciał uzyskać nienależne mu przysporzenie majątku.
PRZYKŁAD: SANKCJA ALTERNATYWNA
Sprawcą przestępstwa przewidzianego w art. 267 par. 1 kodeksu karnego jest osoba, która uzyskuje informacje dla niej nieprzeznaczone, ponieważ otworzyła zamknięte pismo, podłączyła się do przewodu służącego do przekazywania informacji albo przełamała elektroniczne, magnetyczne bądź inne szczególne jej zabezpieczenie. Za popełnienie takiego przestępstwa grozi kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do lat 2. Za popełnienie tego czynu sąd może więc wymierzyć różne kary, nie tylko grzywnę. Zagrożenie grzywną występuje więc tutaj w ramach tzw. sankcji alternatywnej.
Natomiast grzywny sąd nie orzeknie wówczas, gdy dochody sprawcy, jego stosunki majątkowe lub możliwości zarobkowe są takie, iż wiadomo, że nie zapłaci on tej kwoty, a w dodatku nie będzie jej można również ściągnąć w drodze egzekucji.
Sąd może zawiesić
Wymierzając samoistną grzywnę, sąd może zawiesić jej wykonanie. O zawieszeniu wykonania tej kary może również orzec sąd, rozpoznając apelację. Natomiast wysokość grzywny sąd powinien dostosować do winy i stanu majątkowego sprawcy. Musi być ona na tyle dolegliwa, aby uszczuplić majątek sprawy i nie dopuścić do tego, aby uzyskał on korzyść z przestępstwa, które popełnił. Dlatego o niewspółmiernie wysokiej karze można mówić wówczas, gdy nie została dostosowana do winy i stanu majątkowego sprawcy.
PRZYKŁAD: GRZYWNA ZAWIESZONA NA OKRES PRÓBY
Sąd wymierzył grzywnę i wykonanie tej kary warunkowo zawiesił na okres próby, który wynosi dwa lata. Okres próby biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Jeżeli w okresie próby skazany nie będzie naruszał porządku prawnego i nie popełni innego przestępstwa, to wówczas sąd nie odwiesi wykonania warunkowo zawieszonej kary grzywny.
Ważne!
Wysokość grzywny powinna być dostosowana do winy i stanu majątkowego sprawcy
Na przykład Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z 21 ma- ja 2002 r. sygn. akt II Aka 114/2002 (opublikowanym w Prokuratura i Prawo z 2003 r. nr 2, poz. 14) stwierdził, że im wyższą korzyść osiągnął sprawca, tym wyższa musi zostać wymierzona grzywna.
Orzekając grzywnę jako karę samoistną, sąd warunkowo zawiesza wykonanie jej, gdy uzna, że jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a szczególnie zapobiegnie powrotowi do przestępstwa. Sąd bierze przy tym pod uwagę postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa. Na decyzję sądu o zawieszeniu wykonania samodzielnej kary grzywny nie ma żadnego wpływu, w jakiej wysokości została ona orzeczona. Okres próby może trwać od roku do 3 lat.
Można się odwołać
Od wyroku pierwszej instancji, w którym sąd orzekł samoistną karę grzywny lub nałożył grzywnę obok innej kary, skazany może wnieść apelację, gdy uważa, że został ukarany niesłusznie oraz wówczas, gdy twierdzi, że jest ona niewspółmiernie wysoka w stosunku do popełnionego czynu.
Apelację należy wnieść w ciągu 14 dni, a termin ten biegnie od daty doręczenia skazanemu wyroku wraz z uzasadnieniem.
Zarzuty podniesione w apelacji mogą dotyczyć winy albo wymiaru kary. Ukarany grzywną jako karą samoistną bądź grzywną wymierzoną obok innej kary ma prawo wnieść apelację co do winy i wówczas będzie ona traktowana tak jak zwrócona przeciwko całości wyroku. W takim przypadku w apelacji skazany będzie dowodził, że jest niewinny i uzasadniał to.
Apelacja może zostać wniesiona tylko co do kary. Wtedy uważa się ją za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych. Podnosi się w niej wówczas zarzuty dotyczące kary, którą skazany uważa za nadmiernie surową. Skazany powinien wówczas w apelacji zwrócić uwagę sądu drugiej instancji na swoją sytuację majątkową oraz brak możliwości zarobkowych z uwagi na wiek lub stan zdrowia.
W apelacji skazany może domagać się obniżenia wysokości grzywny bądź zawieszenia wykonania kary grzywny.
Sąd drugiej instancji może zaskarżony wyrok utrzymać w mocy, uchylić go albo zamienić (np. obniżając wysokość wymierzonej grzywny albo zawieszając wykonanie grzywny). O tym orzeka on zawsze wyrokiem.
Wnioski o umorzenie lub raty
Po uprawomocnieniu się wyroku sąd wzywa skazanego na zapłacenie grzywny do uiszczenia jej w ciągu 30 dni. Natomiast po bezskutecznym upływie tego terminu może ściągnąć ją w drodze egzekucji. Takie działania sąd podejmuje w postępowaniu wykonawczym.
Skazany, którego nie stać na zapłacenie jednorazowo całej grzywny, może się jednak bronić. Na przykład może wnieść wniosek o rozłożenie grzywny na raty, o umorzenie jej lub o odroczenie wykonania grzywny.
Sąd może odroczyć wykonanie grzywny albo rozłożyć ją na raty na okres nieprzekraczający roku. Postanawia tak wówczas, gdyby natychmiastowe wykonanie grzywny pociągnęło dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki. W wyjątkowych przypadkach, gdy wysokość grzywny jest znaczna, może zostać rozłożona na raty płacone przez trzy lata.
Gdyby jednak skazany nie dotrzymał terminów płatności albo ujawniły się nowe okoliczności, np. wskazujące na to, że znajduje się on w znacznie lepszej sytuacji materialnej niż twierdził, to wówczas sąd może odwołać odroczenie wykonania grzywny albo rozłożenia jej na raty.
Odwołanie rozłożenia grzywny na raty nie nastąpi, gdy skazany nie dotrzymał terminów płatności z przyczyn od siebie niezależnych.
Natomiast sąd może grzywnę w całości lub w części umorzyć i nie zarządzić egzekucji, gdy z okoliczności sprawy wynika, że egzekucja nie byłaby skuteczna.
Na postanowienie sądu o odmowie rozłożenia grzywny na raty skazanemu przysługuje zażalenie do Sądu Okręgowego Wydział Penitencjarny i Nadzoru nad wykonaniem orzeczeń karnych.
Wzór wniosku o rozłożenie grzywny na raty
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Wzór wniosku o umorzenie grzywny
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Takie wnioski składa skazany na grzywnę, aby zapłacić ją w ratach albo domagając się jej umorzenia.
MaŁgorzata Piasecka-Sobkiewicz
malgorzata.piasecka@infor.pl
Podstawa prawna
• Art. 44-52 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. nr 90, poz. 557 z późn. zm.).
• Art. 32, 33, 58 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 z późn. zm.).
• Art. 444-458 ustawy z 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego (Dz.U. nr 89, poz. 555 z późn. zm.).