Zmiana środka transportu w czasie delegacji jest możliwa, ale wymaga zgody pracodawcy bądź wystąpienia szczególnych okoliczności, obiektywnie uzasadniających konieczność takiej zmiany. Dlatego należy uznać, że pracownikowi nie przysługuje w tym przypadku zwrot kosztów przejazdu, ponieważ:
- nie poniósł wydatku na określony w poleceniu służbowym środek transportu, a więc nie może otrzymać zwrotu tego wydatku,
■ dokonał przejazdu innym środkiem transportu bez zgody pracodawcy; z pytania nie wynika, aby było to podyktowane szczególną sytuacją przy braku możliwości skontaktowania się z przełożonym (np. odwołanie pociągu z powodu oblodzenia sieci trakcyjnej), co uzasadniałoby skorzystanie z pojazdu prywatnego w celu zrealizowania zadania służbowego oraz rozliczenie kosztów takiego przejazdu.
Środek transportu właściwy do odbycia podróży krajowej lub zagranicznej, jak również jego rodzaj i klasę określa pracodawca w poleceniu wyjazdu służbowego (§ 3 ust. 1 rozporządzenia w sprawie podróży służbowych). Przepisy prawa pracy nie przewidują jakichkolwiek ograniczeń w wyborze środka transportu w podróży służbowej dla pracodawcy. Może on wskazać transport środkami komunikacji publicznej, pojazdem służbowym lub pojazdem nienależącym do pracodawcy, przy czym w tym ostatnim przypadku nie ma możliwości narzucenia pracownikowi wykorzystania swojego prywatnego samochodu do celów służbowych, pracodawca może to ewentualnie uzgodnić z pracownikiem lub wyrazić zgodę - na wniosek pracownika - na odbycie podróży samochodem do niego nienależącym.
Zobacz serwis: Prawa pracownika
Pracodawca w rzeczywistości narzuca pracownikowi pewien środek transportu i może to wynikać z wielu względów (np. finansowych, bezpieczeństwa pracownika w podróży, zapewnienia mu odpoczynku). W rozliczeniu delegacji pracownik otrzymuje zwrot kosztów przejazdu określonym przez pracodawcę środkiem transportu. W przypadku przejazdu środkami komunikacji publicznej rozliczenie obejmuje cenę biletu wraz z ewentualnymi opłatami dodatkowymi (np. miejscówka).
Pracownik, o którym mowa w pytaniu, złożył pisemne oświadczenie, z którego wynika, że nie zrealizował prawidłowo polecenia wyjazdu. Przy braku zgody na zmianę środka komunikacji pracownik nie powinien otrzymać rozliczenia kosztów związanych z wykorzystaniem samochodu prywatnego do celów służbowych, wynikającego z kilometrówki, ponieważ w poleceniu wyjazdu wskazywano pociąg. Problemem jest jednak to, że nie można w tej sytuacji mówić również o zwrocie kosztów biletu, gdyż pracownik nie poniósł kosztów nabycia biletu. Należy zatem uznać, że pracownikowi nie przysługuje zwrot kosztów podróży, gdyż w podanej sytuacji wypłata jakichkolwiek środków nie miałaby podstaw. Pracodawca może jednak zaakceptować zmianę i rozliczyć koszty użytkowania pojazdu prywatnego, odnosząc je do liczby faktycznie przejechanych kilometrów przy ewentualnym odpowiednim obniżeniu stawki za kilometr przebiegu pojazdu (jeśli chce zachować planowany wcześniej poziom wydatków na przejazd w wysokości zbliżonej do ceny biletu). Stawki wynikające z rozporządzenia w sprawie zwrotu kosztów używania do celów służbowych pojazdów niebędących własnością pracodawcy są stawkami maksymalnymi, pracodawca jednak może zastosować niższe.
Podstawa prawna:
• § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej - Dz.U. z 2013 r., poz. 167