Dariusz Socha
Praktyczny przewodnik po zmianach w VAT. Sprawdź!
Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami + e-book „Zmiany w prawie pracy 2018/2019”
Termin wypłaty świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, a więc:
• zasiłku chorobowego,
• świadczenia rehabilitacyjnego,
• zasiłku wyrównawczego,
• zasiłku macierzyńskiego,
• zasiłku opiekuńczego
normuje art. 64 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm. - zwanej dalej ustawą zasiłkową). Ma on także zastosowanie do wypłaty zasiłków i świadczenia rehabilitacyjnego przysługującego z ubezpieczenia wypadkowego (art. 7 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych - DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.). Płatnicy składek, zgłaszający do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, wypłacają zasiłki w terminach przyjętych do wypłaty wynagrodzeń lub dochodów, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień do wypłaty. Zasiłki te wypłaca się nie później jednak niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. W związku z tym, że wśród płatników największą grupę stanowią pracodawcy wypłacający wynagrodzenie za pracę raz w miesiącu, należy przypomnieć, że wypłaty takiego wynagrodzenia pracodawca powinien dokonywać z dołu w stałym i ustalonym wcześniej terminie, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego (art. 85 i 86 k.p.). W tym samym terminie pracodawca będący płatnikiem zasiłków powinien wypłacać uprawnionym wszelkie zasiłki. Jednak powinien je wypłacić nie później niż w ciągu 30 dni od daty wpływu do pracodawcy wszystkich dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłku.
Przekroczenie terminu wypłaty
Przekroczenie przez płatnika składek terminu wypłaty powoduje konsekwencje finansowe. Jeżeli płatnik składek nie wypłacił zasiłku w terminie, jest on zobowiązany do wypłaty odsetek od tego zasiłku w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. W razie nieuzasadnionej odmowy wypłaty przez płatnika składek odsetek ubezpieczony może wystąpić do ZUS z wnioskiem o ustalenie do nich uprawnień, jeżeli uważa, że zostały naruszone jego uprawnienia w tym zakresie (art. 63 ust. 1 ustawy zasiłkowej). Oznacza to, że spór o odsetki od zasiłku między ubezpieczonym a płatnikiem składek w pierwszej kolejności rozstrzyga ZUS, wydając decyzję ubezpieczonemu i płatnikowi składek. Od tej decyzji służy tym podmiotom odwołanie do Sądu Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych.
Wypłata zasiłków przez ZUS
Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca zasiłki niezwłocznie po ustaleniu do nich prawa. Przy czym - podobnie jak w przypadku płatników składek - zasiłki te ZUS wypłaca nie późnej niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków. Ustanawiając taki maksymalny termin na wypłatę zasiłków, ustawodawca wyznacza tym samym wiążący ZUS ustawowy termin na załatwienie sprawy. W tym terminie ZUS powinien zarówno ustalić prawo do danego zasiłku, jak i dokonać jego wypłaty. Rygoryzm tego terminu jest łagodzony jednak tym, że początkiem biegu 30-dniowego terminu jest złożenie wszystkich dokumentów, które są niezbędne do ustalenia uprawnień danej osoby do zasiłku.
O tym, jakie dokumenty należy uznać za niezbędne, decydują przepisy ustawy zasiłkowej oraz dwa rozporządzania:
• w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa,
• w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Podstawowym dokumentem niezbędnym do wypłaty zasiłku chorobowego jest oczywiście zaświadczenie lekarskie stwierdzające czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, wystawiane na odpowiednim druku ZUS ZLA (art. 53 i art. 55 ustawy zasiłkowej).
Wpływ do oddziału ZUS wszystkich niezbędnych dokumentów stwarza obowiązek rozpatrzenia uprawnień do określonego zasiłku i w razie ich potwierdzenia dokonanie jego wypłaty przed upływem 30 dni. Nie wydaje się przy tym możliwe, aby ZUS mógł zawiesić postępowanie w takiej sprawie na podstawie przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego ze skutkiem wstrzymania biegu terminu na jej załatwienie. Oznacza to, że przekroczenie 30-dniowego terminu do wypłaty zasiłków wywołuje również negatywne konsekwencje finansowe dla ZUS. Jeżeli ZUS - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest zobowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Tak więc opóźnienie w ustaleniu prawa do zasiłku lub jego wypłacie przez ZUS wywołuje obowiązek wypłaty odsetek ustawowych. ZUS jest jednak zwolniony z obowiązku wypłaty odsetek, mimo opóźnienia, jeśli jest ono następstwem okoliczności, za które Zakład odpowiedzialności nie ponosi. Przesłanki zwalniające ZUS z obowiązku wypłaty odsetek były już wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego. Z orzeczeń Sądu Najwyższego wynika, że ZUS nie ponosi odpowiedzialności za wypłatę odsetek, jeśli opóźnienie było skutkiem przyczyn zupełnie niezależnych od organu rentowego (wyroki z 7 października 2004 r., II UK 485/03 i z 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04). Zakład nie może więc uwolnić się od odpowiedzialności za wypłatę odsetek, jeśli choć w minimalnym stopniu swoim postępowaniem przyczynił się do opóźnienia. Stwarza to wygodną sytuację dla zainteresowanych domagających się wypłaty odsetek za opóźnienie w wypłaceniu należnego świadczenia, a ZUS zobowiązuje do terminowego załatwiania wniosków o zasiłki.
Podstawa prawna:
• art. 53, 55, 64 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU nr 65, poz. 742 ze zm.),
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 27 lipca 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu wystawiania zaświadczeń lekarskich, wzoru zaświadczenia lekarskiego i zaświadczenia lekarskiego wydanego w wyniku kontroli lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (DzU nr 65, poz. 741),
• wyroki Sądu Najwyższego:
- z 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005/10/47,
- z 25 stycznia 2005 r., I UK 159/04, OSNP 2005/19/308.