UE podejmuje największą na świecie inicjatywę mającą na celu powstrzymanie zmian klimatycznych. Według raportów, wprowadzenie nowego Systemu Handlu Uprawnieniami do Emisji - UE ETS (obejmującego swoim zakresem. m.in. węgiel, gaz oraz inne paliwa), może znacząco wpłynąć na ceny paliw – szczególnie w dłuższej perspektywie. Nowe regulacje zostały już przyjęte, a w rządzie trwają prace nad ich wdrożeniem do polskiego prawa.
- Czym jest UE ETS, czyli – Unijny System Handlu Uprawnieniami do Emisji?
- UE ETS-2 – Polska mocno odczuje skutki wprowadzenia systemu
- UE ETS-2 – prognozowane ceny paliw
- Kiedy UE ETS-2 zacznie obowiązywać?
- Polska musi wdrożyć UE ETS-2 żeby otrzymać miliardy
- Zielony Ład – szeroka reforma funkcjonowania UE
- UE powołuje Społeczny Fundusz Klimatyczny
Czym jest UE ETS, czyli – Unijny System Handlu Uprawnieniami do Emisji?
Unijny System Handlu Uprawnieniami do Emisji (ETS), ustanowiony na mocy dyrektywy 2003/87/WE, to kluczowe narzędzie służące ograniczaniu emisji gazów cieplarnianych. Mechanizm ten zachęca przedsiębiorstwa do prowadzenia działalności w instalacjach, które redukują, a w perspektywie eliminują emisje.
Obecny, czwarty etap ETS zakłada, że do 2030 r. emisje netto gazów cieplarnianych w gospodarce Unii spadną o co najmniej 62% w porównaniu z rokiem 2005. System obejmuje m.in.:
- elektrownie,
- energochłonne sektory przemysłu,
- loty w obrębie UE, EOG i do Szwajcarii,
- transport morski.
Emisje, które podlegają rozliczeniu, dotyczą przede wszystkim:
- dwutlenku węgla (CO₂),
- podtlenku azotu (N₂O),
- perfluorowęglowodorów oraz
- metanu.
System opiera się na zasadzie: „zanieczyszczający płaci”. Przedsiębiorcy muszą posiadać uprawnienia (EU Allowances – EUA) do emisji każdej tony gazów cieplarnianych. Uprawnienia te są przydzielane bezpłatnie w ramach ustalonych limitów lub nabywane na aukcjach. Zyski z ich sprzedaży zasilają budżety państw członkowskich. Obecna cena emisji jednej tony CO₂ wynosi około 77 EUR.1
UE ETS-2 – Polska mocno odczuje skutki wprowadzenia systemu
W maju 2023 r. ustanowiono nowy, odrębny system handlu uprawnieniami – ETS-2. Obejmie on budynki, transport drogowy oraz inne sektory przemysłowe, które dotychczas nie były objęte ETS. W praktyce oznacza to wprowadzenie opłat od paliw wykorzystywanych do ogrzewania wszystkich budynków (mieszkalnych, usługowych, handlowych, przemysłowych) oraz paliw stosowanych w transporcie drogowym.
Polska – jak wynika z raportu Wandy Buk i Marcina Izdebskiego2 – jest jednym z państw, które najbardziej odczują skutki ETS-2. Wynika to z dużego zapotrzebowania na ciepło w naszym klimacie oraz z faktu, że Polska ma najwyższy w Europie poziom wykorzystania węgla do ogrzewania budynków mieszkalnych. Dodatkowo, udział samochodów z napędem elektrycznym lub wodorowym jest znikomy,
Koszty systemu ETS-2 mogą dotknąć gospodarstwa domowe w sposób:
- bezpośredni – podczas tankowania samochodów czy opłacania rachunków za ogrzewanie,
- pośredni – poprzez wzrost cen usług transportowych.
UE ETS-2 – prognozowane ceny paliw
Autorzy raportu prognozują następujący wzrost cen paliw:
Paliwa transportowe (dodatkowy koszt netto, zł/l):
- Diesel: +0,65 zł (2030), +3,41 zł (2040), +5,77 zł (2050)
- Benzyna PB95: +0,54 zł (2030), +2,84 zł (2040), +4,80 zł (2050)
- LPG: +0,38 zł (2030), +1,99 zł (2040), +4,80 zł (2050)
Powyższe dane to jedynie prognozy autorów raportu. Rzeczywiste skutki mogą różnić się w zależności od rozwoju technologii, sytuacji gospodarczej czy polityki klimatycznej UE.
Kiedy UE ETS-2 zacznie obowiązywać?
W Ministerstwie Klimatu i Środowiska obecnie trwają prace nad implementacją ETS-2 do prawa krajowego. Transpozycja dyrektywy jest obowiązkiem państwa członkowskiego – jej brak grozi karami finansowymi.
Jak wyjaśnia Krzysztof Bolesta, sekretarz stanu w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, opóźnienia wynikają ze skomplikowanego charakteru regulacji, które dotykają wielu sektorów gospodarki. Zgodnie z założeniami, system ETS-2 zacznie obowiązywać od 2027 r.
Politycy niechętnie wypowiadają się na temat ETS-2. W ostatniej kampanii prezydenckiej temat ten był wykorzystywany głównie w celu straszenia Polaków. Brakuje oficjalnych rządowych komunikatów, analiz oraz kampanii informacyjnej w tej sprawie. Wszystko wskazuje na to, że Polacy dowiedzą się o ETS-2 dopiero tuż przed jego wdrożeniem. Tymczasem szeroka kampania informacyjna mogłaby zapobiec dezinformacji, zwiększyć zainteresowanie odnawialnymi źródłami energii oraz możliwościami uzyskania dofinansowania, a także pozwolić na lepsze przygotowanie się do skutków wprowadzenia systemu ETS-2 do polskiego prawa. Tym bardziej, że jest on silnie powiązany z właśnie przygotowywanym, rekordowym, długoterminowym budżecie UE.
Polska musi wdrożyć UE ETS-2 żeby otrzymać miliardy
Niedawno Komisja Europejska przedstawiła projekt nowych Wieloletnich Ram Finansowych (WRF) – siedmioletniego budżetu Unii Europejskiej, którego wartość ma sięgnąć rekordowych 2 bilionów euro.
Uzyskanie środków z tego budżetu ma być uzależnione od wdrożenia systemu UE ETS-2, z którego dochody będą zasilać unijny budżet.
Więcej o nowym budżecie UE:
Zielony Ład – szeroka reforma funkcjonowania UE
Zmiany w ETS wpisują się w szerszą strategię – Europejski Zielony Ład, zaprezentowany 11 grudnia 2019 r. przez przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulę von der Leyen. Jego celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r. i ograniczenie wzrostu globalnej temperatury do 1,5°C względem epoki przedindustrialnej.
Zielony Ład nie ogranicza się jednak wyłącznie do działań na rzecz klimatu. To także nowa strategia wzrostu gospodarczego, zakładająca oddzielenie rozwoju gospodarczego od zużycia zasobów naturalnych. Ważnym elementem są kwestie równości społecznej i wsparcia dla grup defaworyzowanych – m.in. osób starszych, z niepełnosprawnościami czy należących do mniejszości etnicznych.
UE powołuje Społeczny Fundusz Klimatyczny
Aby złagodzić skutki społeczne ETS-2, powołano Społeczny Fundusz Klimatyczny o wartości 86,7 mld euro. Jego celem jest wsparcie gospodarstw domowych, mikroprzedsiębiorstw i użytkowników transportu szczególnie dotkniętych wzrostem cen energii i paliw.
1tradingeconomics.com/commodity/carbon
2ets2koszty - autorami raportu są Wanda Buk - była podsekretarz stanu w Ministerstwie Cyfryzacji oraz Marin Izdebski - były dyrektor Departamentu Spółek Paliwowo-Energetycznych w Ministerstwie Aktywów Państwowych
3cire.pl
Podstawa prawna:
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/959 z dnia 10 maja 2023 r. zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE ustanawiającą system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w Unii oraz decyzję (UE) 2015/1814 w sprawie ustanowienia i funkcjonowania rezerwy stabilności rynkowej dla unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych
Ustawa z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (Dz.U. 2024 poz. 1505)