Już niebawem Sejm rozważy propozycję wprowadzenia rewolucyjnego świadczenia: bezwarunkowego dochodu podstawowego w wysokości 2333 zł. Pomysł wprowadzenia bezwarunkowego dochodu podstawowego budzi wiele emocji. Z jednej strony może pomóc w likwidacji ubóstwa i zmniejszyć lęk przed przyszłością, z drugiej – takie rozwiązanie bywa postrzegane jako niesprawiedliwe i nadmiernie obciążające budżet państwa.
- Bezwarunkowy Dochód Podstawowy: nowe świadczenie dla każdego obywatela
- Jakie są koszty wprowadzenia Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego oraz co z 800 plus oraz innymi świadczeniami?
- Co na temat Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego sądzą Polacy?
- Jakie są potencjalne korzyści płynące z wprowadzenia Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego?
- Jakie są potencjalne wady i zagrożenia związane z wprowadzeniem Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego?
- Bezwarunkowy Dochód Podstawowy a kwestia sprawiedliwości społecznej
- Problem ubóstwa w Polsce wciąż jest aktualny
- Sejm rozważy propozycję wprowadzenia nowego świadczenia: dochodu podstawowego
- Sejm: "wprowadzenie Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego byłoby jedną z najważniejszych zmian społeczno-gospodarczych od 1989 r."
Bezwarunkowy Dochód Podstawowy: nowe świadczenie dla każdego obywatela
Bezwarunkowy Dochód Podstawowy (BDP) - jest ściśle związany z systemem świadczeń socjalnych. To koncepcja ekonomiczna, zgodnie z którą państwo miałoby co miesiąc wypłacać każdemu obywatelowi określone świadczenie, niezależnie od tego, czy dana osoba pracuje i jakie osiąga dochody. Wypłata tego świadczenia miałaby zaspokoić podstawowe potrzeby każdego człowieka.
Jakie są koszty wprowadzenia Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego oraz co z 800 plus oraz innymi świadczeniami?
Finansowanie takiego świadczenia wymagałoby poniesienia ogromnych nakładów finansowych, które musiałyby pochodzić albo ze wzrostu podatków, albo z rezygnacji z części dotychczasowych programów socjalnych, takich jak m.in:
- 800 plus,
- 300 plus,
- 13 i 14 emerytury,
- zasiłku dla bezrobotnych.
Koszt realizacji programu, przy założeniu wypłaty świadczeń w wysokości 1200 zł dla osób w wieku produkcyjnym oraz 600 zł dla dzieci, wyniósłby 376 mld zł rocznie. Dla porównania, z danych finansowych ZUZ za 2024 rok, łączna kwota wydatków na cały system zabezpieczeń i pomocy społecznej wyniosła 418 mld zł.
Co na temat Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego sądzą Polacy?
Według badania przeprowadzonego przez Polski Instytut Ekonomiczny (PIE), poparcie dla dochodu podstawowego deklaruje 51 proc. Polaków. Jest ono jednak znacznie wyższe wśród osób, które wcześniej słyszały o tym rozwiązaniu (62 proc.), niż wśród tych, którzy nie mieli o nim wcześniej wiedzy.
Badania wskazują, że ponad połowa Polaków nigdy nie słyszała o bezwarunkowym dochodzie podstawowym. 30 proc. badanych słyszało o takim rozwiązaniu, ale się nim nie interesowało, a 13 proc. ankietowanych aktywnie śledzi informacje na ten temat.
Jakie są potencjalne korzyści płynące z wprowadzenia Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego?
Do głównych zalet wprowadzenia bezwarunkowego dochodu podstawowego, wskazanych w raporcie PIE, należą:
- likwidacja ubóstwa i nierówności ekonomicznych,
- poprawa bezpieczeństwa osób zatrudnionych na umowach niestandardowych (które ze względu na formę zatrudnienia nie mają dostępu do świadczeń socjalnych),
- likwidacja „pułapki biedy” – czyli sytuacji, w której podjęcie pracy wiąże się z utratą zasiłków lub świadczeń ,
- zwiększenie innowacyjności – posiadanie stabilnego minimum daje „poduszkę bezpieczeństwa” i sprzyja podejmowaniu ryzyka, np. w działalności gospodarczej,
- prostota i ograniczenie administracji – obecny system świadczeń socjalnych wymaga rozbudowanej administracji i biurokracji, a jedno świadczenie mogłoby zastąpić większość dotychczasowych oraz
- redukcja lęku przed przyszłością – świadczenie mogłoby uwolnić wiele osób od strachu przed utratą pracy czy pogorszeniem stanu zdrowia.
Jakie są potencjalne wady i zagrożenia związane z wprowadzeniem Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego?
Wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego wiąże się również z pewnymi wadami i zagrożeniami:
- ogromne koszty realizacji – wprowadzenie BDP w Polsce (w wysokości 1200 zł dla dorosłych i 600 zł dla dzieci) kosztowałoby rocznie 376 mld zł; aby go wprowadzić, należałoby całkowicie przebudować system ubezpieczeń społecznych,
- ryzyko zmniejszenia aktywności zawodowej – choć według badań większość ankietowanych deklaruje, że po wprowadzeniu BDP nadal by pracowała, istnieje ryzyko spadku motywacji do pracy u części społeczeństwa,
- potencjalny wzrost inflacji – powszechna wypłata świadczenia mogłaby wywołać wzrost popytu, a tym samym wzrost cen,
- niewystarczająca pomoc dla osób z większymi potrzebami – jednakowe wsparcie dla wszystkich nie uwzględnia osób wymagających szczególnego wsparcia (np. osób z niepełnosprawnościami) oraz
- potencjalne spowolnienie gospodarcze – spowodowane koniecznością podniesienia podatków.
Bezwarunkowy Dochód Podstawowy a kwestia sprawiedliwości społecznej
Bezwarunkowy Dochód Podstawowy (BDP) bywa krytykowany jako rozwiązanie niesprawiedliwe. Obecny system świadczeń społecznych koncentruje się na wspieraniu osób, które rzeczywiście potrzebują pomocy. W przypadku systemu zabezpieczenia społecznego wysokość świadczeń jest uzależniona od wniesionego wkładu – na przykład w formie składek emerytalnych.
Koncepcja dochodu gwarantowanego zrywa z tym podejściem, traktując wszystkich obywateli jednakowo. Świadczenie miałoby stałą wysokość, niezależną od indywidualnych potrzeb, możliwości samodzielnego zaspokajania tych potrzeb poprzez pracę, a także niezwiązaną z osobistym wysiłkiem ani wartością odprowadzanych podatków czy składek.
Bezwarunkowy Dochód Podstawowy opiera się na odmiennej zasadzie sprawiedliwości – zasadzie równości. Zgodnie z nią każda osoba otrzymywałaby takie samo wsparcie od państwa, co można interpretować jako realizację konstytucyjnej zasady równości obywateli wobec prawa.
Problem ubóstwa w Polsce wciąż jest aktualny
W Polsce problem ubóstwa jest jak najbardziej aktualny. Co piętnasty Polak żyje w skrajnym ubóstwie, że to i tak delikatne szacunki, bo GUS liczy jedynie gospodarstwa domowe, a poza nawias wypadają osoby przebywające w ośrodkach pomocy, schroniskach, w kryzysie bezdomności - czytamy w raporcie Szlachetnej Paczki dotyczącej biedy w Polsce.
W 2023 r. tylko 37 proc. osób w skrajnym ubóstwie było objętych świadczeniami pieniężnymi z pomocy socjalnej. Reszta przekroczyła 776 zł dochodu, co dla systemu oznaczało, że nie potrzebują wsparcia. Z 2,5 miliona osób znajdujących się w ubóstwie - pół miliona stanowią dzieci.
Warto zapoznać się z raportem tutaj.
Sejm rozważy propozycję wprowadzenia nowego świadczenia: dochodu podstawowego
Do Sejmu wpłynęła propozycja uruchomienia pilotażowego programu dochodu podstawowego w wysokości 50% płacy minimalnej brutto. Zgodnie z propozycją zawartą w petycji, dochód podstawowy miałby być wypłacany przez co najmniej 20 lat, a uprawnieni do jego pobierania byliby wszyscy mieszkańcy województwa śląskiego od 3 roku życia. Dodatkowo, rodzice wychowujący dzieci w wieku 3–5 lat mogliby samodzielnie decydować o przystąpieniu do programu, ze względu na już istniejące programy osłonowe.
Program miałby zastąpić inne formy wsparcia, takie jak świadczenie 800+, zasiłki stałe, okresowe oraz zasiłki dla bezrobotnych.
Uzasadniając wybór województwa śląskiego jako regionu, w którym pilotażowo miałby obowiązywać podstawowy dochód gwarantowany, autor petycji podkreśla, że region ten doświadcza skutków transformacji gospodarczej związanej z zamykaniem kopalń, hut i innych zakładów pracy
Sejm: "wprowadzenie Bezwarunkowego Dochodu Podstawowego byłoby jedną z najważniejszych zmian społeczno-gospodarczych od 1989 r."
Wg. opinii Sejmowego Biura Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji, wprowadzenie bezwarunkowego dochodu podstawowego byłoby „jedną z największych zmian społeczno-gospodarczych od 1989 roku”, mogącą poważnie zachwiać obecnym systemem zabezpieczenia społecznego. Podkreślono, że skutki takiej decyzji dla finansów publicznych, rynku pracy i społeczeństwa są trudne do oszacowania i wymagają szczegółowych analiz, które powinien przygotować rząd.
W opinii zaznaczono też, że ograniczenie programu tylko do mieszkańców województwa śląskiego mogłoby naruszać zasadę sprawiedliwości społecznej i zakaz dyskryminacji, zwłaszcza że region ten już teraz ma silną pozycję gospodarczą. Sejm rozpatrzy propozycję 9 lipca 2025 r.
Sejm.gov.pl
Bezwarunkowy Dochód Podstawowy Nowy pomysł na państwo opiekuńcze? – Polski Instytut Ekonomiczny – pobierz raport
Podsumowanie sytuacji finansowej Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w 2024 r. – 14 kwietnia 2025
Raport o biedzie 2024. Szlachetna Paczka
Polecamy: Pomoc społeczna. Komentarz do ustawy