Każda osoba (nie tylko w wieku senioralnym), która posiada miejsce zamieszczania na terytorium Polski (ponieważ jest to jedyne kryterium udziału w programie) – na wypadek swojej śmierci, może zaoszczędzić rodzinie nawet kilkanaście tysięcy złotych kosztów związanych z pogrzebem. W ramach Programu Świadomej Donacji, który prowadzi wiele uczelni wyższych w całym kraju – uniwersytety biorą na siebie cały koszt pochowania zwłok i opieki nad grobem (niezależnie od dochodów beneficjenta programu, zwanego – donatorem). Na czym dokładnie polega program i w jaki sposób można skorzystać z tego świadczenia (w postaci bezpłatnego pogrzebu)?
- Świadczenie w postaci bezpłatnego pogrzebu dla każdego seniora (i nie tylko), czyli – Program Świadomej Donacji, o którym wie niewiele osób
- Świadczenie w postaci bezpłatnego pogrzebu dla każdego seniora (i nie tylko) w ramach Programu Świadomej Donacji – kto może z niego skorzystać (na przykładzie Uniwersytetu Warszawskiego)?
- Świadczenie w postaci bezpłatnego pogrzebu dla każdego seniora (i nie tylko) w ramach Programu Świadomej Donacji – co dokładnie dzieje się ze zwłokami donatora po jego śmierci (na przykładzie Uniwersytetu Warszawskiego)?
- Świadczenie w postaci bezpłatnego pogrzebu dla każdego seniora (i nie tylko) w ramach Programu Świadomej Donacji (na przykładzie Uniwersytetu Warszawskiego) – w ten sposób, można zaoszczędzić rodzinie kosztów pogrzebu sięgających nawet kilkunastu tysięcy złotych
- Świadczenie w postaci bezpłatnego pogrzebu dla każdego seniora (i nie tylko) w ramach Programu Świadomej Donacji – w jaki sposób można wziąć w nim udział (na przykładzie Uniwersytetu Warszawskiego)?
- Nie tylko Uniwersytet Warszawski – pochowanym można zostać również bliżej swojego miejsca zamieszkania, korzystając z Programów Świadomej Donacji, prowadzonych przez inne uczelnie wyższe w kraju
- Senior podpisał akt donacji w ramach Programu Świadomej Donacji – czy jego bliscy, po jego śmierci, mogą sprzeciwić się przejęciu zwłok przez uczelnię?
Świadczenie w postaci bezpłatnego pogrzebu dla każdego seniora (i nie tylko), czyli – Program Świadomej Donacji, o którym wie niewiele osób
Wiele uczelni wyższych w całej Polsce, prowadzi tzw. Program Świadomej Donacji, który polega na tym, że ofiarodawca (inaczej zwany donatorem) świadomie decyduje się na przekazanie swojego ciała, po śmierci, na cele prowadzonych badań naukowych oraz realizowanych działań dydaktycznych wynikających z programów studiów na danym uniwersytecie/politechnice, a w zamian za to – uczelnia, po wykorzystaniu zwłok zgodnie z ww. celem, dokonuje ich pochówku na własny koszt i zobowiązana jest również do sprawowania opieki nad grobowcem.
Świadczenie w postaci bezpłatnego pogrzebu dla każdego seniora (i nie tylko) w ramach Programu Świadomej Donacji – kto może z niego skorzystać (na przykładzie Uniwersytetu Warszawskiego)?
Jak zostało już wspomniane powyżej – Program Świadomej Donacji, prowadzi wiele uczelni wyższych w całym kraju, ale warunki, na jakich można z niego skorzystać, zostały opisane poniżej na przykładzie Uniwersytetu Warszawskiego, z tego względu, że –kieruje on program do wszystkich osób zamieszkałych na terytorium Polski, a nie wyłącznie w mieście (lub odpowiednio – w województwie), w którym znajduje się dana uczelnia.
Kto zatem może wziąć udział w Programie Świadomej Donacji, prowadzonym przez Wydział Medyczny Uniwersytetu Warszawskiego, a tym samym – zapewnić sobie darmowy pochówek?
Zgodnie z par. 3 ust. 2 Regulaminu Programu Świadomej Donacji zwłok na cele dydaktyczne i naukowe realizowane na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Warszawskiego, stanowiącego załącznik do zarządzenia nr 90 Rektora Uniwersytetu Warszawskiego z dnia 9 września 2024 r. w sprawie Programu Świadomej Donacji zwłok na cele dydaktyczne i naukowe realizowane na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Warszawskiego – ofiarodawcą swojego ciała po śmierci (czyli donatorem) może być każda osoba zamieszkała na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, o ile jest ona pełnoletnia i posiada pełną zdolność do czynności prawnych.
Świadczenie w postaci bezpłatnego pogrzebu dla każdego seniora (i nie tylko) w ramach Programu Świadomej Donacji – co dokładnie dzieje się ze zwłokami donatora po jego śmierci (na przykładzie Uniwersytetu Warszawskiego)?
Zgodnie z Regulaminem Programu Świadomej Donacji zwłok na cele dydaktyczne i naukowe realizowane na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Warszawskiego – zwłoki donatora, który zdecyduje się na udział w programie – przyjmowane są przez Uniwersytet Warszawski na cele prowadzonych badań naukowych oraz realizowanych działań dydaktycznych wynikających z programów studiów realizowanych na Wydziale Medycznym Uniwersytetu.
Po uzyskaniu informacji o śmierci donatora od jego bliskich – Uniwersytet na własny koszt zabezpiecza i przewozi zwłoki. Transport zwłok organizuje Wydział Medyczny Uniwersytetu.
Odstąpienie przez Uniwersytet od przyjęcia zwłok możliwe jest wyłącznie w przypadkach przewidzianych przepisami prawa powszechnie obowiązującego, a także w przypadku zwłok:
- będących w stanie rozkładu gnilnego,
- poddanych badaniu sekcyjnemu,
- zmarłego z rozpoznanym WZW typu B, C, zakażeniem HIV, gruźlicą, kiłą,
- zmarłego w wyniku ciężkich urazów, jeśli stan ciała nie pozwoli na jego wykorzystanie do celów dydaktycznych i naukowych,
- znajdujących się poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz
- gdy brak jest możliwości przechowywania zwłok we właściwych warunkach.
Co istotne – zgodnie z par. 5 ust. 4 ww. Regulaminu – zwłoki przekazane Uniwersytetowi Warszawskiemu mogą być wykorzystywane wyłącznie w sposób zapewniający zachowanie godności należnej zmarłemu, z poszanowaniem właściwego traktowania w trakcie jego sekcjonowania.
Świadczenie w postaci bezpłatnego pogrzebu dla każdego seniora (i nie tylko) w ramach Programu Świadomej Donacji (na przykładzie Uniwersytetu Warszawskiego) – w ten sposób, można zaoszczędzić rodzinie kosztów pogrzebu sięgających nawet kilkunastu tysięcy złotych
Aktualne koszty pogrzebu w Polsce mogą sięgać nawet kilkunastu tysięcy złotych. Do kosztów tych, zalicza się te koszty, które mają związek z pochówkiem, a więc ze złożeniem ciała lub prochów do grobu. Koszty te, mogą znacząco różnić się w zależności od regionu, a w większych miastach, ceny są zwykle wyższe niż na wsi czy w mniejszych miejscowościach. W treści uzasadnienia projektu ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (wprowadzającej zmiany w zakresie wysokości zasiłku pogrzebowego), która została już uchwalona i aktualnie oczekuje na wejście w życie, MRPiPS podało, iż – za zwykły pogrzeb w Polsce, trzeba obecnie zapłacić minimum 8-10 tys. zł. Z „Analizy kosztów pogrzebu w Polsce” z dnia 24 czerwca 2024 r., która stanowiła załącznik do ww. projektu ustawy, wynikały jednak jeszcze wyższe kwoty – „Szacunkowy całkowity koszt pogrzebu z kremacją i nagrobkiem granitowym w 2024 r. wyniósł od ok. 11,3 tys. zł w województwie podkarpackim i podlaskim do 13,3 tys. zł w województwie łódzkim. Szacunkowy koszt pogrzebu bez kremacji i nagrobkiem granitowym w 2024 r. wyniósł od 12,1 tys. zł w województwie podlaskim, podkarpackim i lubelskim do 14,3 tys. zł w województwie łódzkim.”
Powyższe dane – niezależnie od tego czy za realny, najniższy możliwy koszt pogrzebu w Polsce, przyjmiemy podane w uzasadnieniu projektu ustawy 8 tys. zł, czy wynikające ze szczegółowej analizy – co najmniej 11,3 tys. zł – nie pozostawiają wątpliwości, że obowiązująca jeszcze (na dzień dzisiejszy) kwota zasiłku pogrzebowego (tj. 4000 zł), nie jest w stanie tych kosztów pokryć. Nie pokryje ich również kwota 7000 zł, do której zasiłek pogrzebowy wzrośnie od 1 stycznia 2026 r. (zgodnie z ustawą z dnia 9 maja 2025 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw).
Więcej na temat zasiłku pogrzebowego i jego podwyżki od 1 stycznia 2026 r., można przeczytać w poniższym artykułach:
Rozwiązaniem, które pozwoli na całkowite uniknięcie kosztów pogrzebu – może być zatem właśnie udział w Programie Świadomej Donacji, prowadzonym przez jedną z polskich uczelni wyższych.
W dalszym ciągu na przykładzie Uniwersytetu Warszawskiego – zgodnie z par. 3 ust. 3 Regulaminu Programu Świadomej Donacji zwłok na cele dydaktyczne i naukowe realizowane na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Warszawskiego – Akt Donacji jest dobrowolny, nieodpłatny i nie jest źródłem żadnych korzyści majątkowych ani ich obietnicy dla donatora, ani osób wykonujących jego wolę po śmierci lub będących następcami prawnymi donatora. Jednak – zgodnie z par. 6 ww. Regulaminu – po wykorzystaniu zwłok zgodnie z celem programu (tj. na potrzeby dydaktyczne i naukowe Uniwersytetu) – Uniwersytet zobowiązany jest do pochowania zwłok przyjętych na podstawie aktu donacji (na swój koszt) i do opiekowania się grobowcem (również na swój koszt). Zwłoki donatorów – w przypadku Uniwersytetu Warszawskiego – chowane są w grobowcu donatorów Wydziału Medycznego UW. Należy więc mieć świadomość, że Uniwersytet Warszawski nie „ufunduje” donatorowi własnego grobowca. O pogrzebie – Uniwersytet zawiadamia osoby wskazane przez donatora w akcie donacji.
Nie każdy Uniwersytet, który prowadzi Program Świadomej Donacji, dokonuje jednak pochówku zwłok donatorów w zbiorowym grobowcu. Dla przykładu: Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu – po upływie tzw. okresu sekcjonowania (który trwa 5 lat) – dokonuje pochówku zwłok donatora, zgodnie z jego wolą, w obrębie województwa dolnośląskiego, opolskiego lub lubuskiego, a pochówek obejmuje spopielenie zwłok lub pochowanie w trumnie na cmentarzu komunalnym – zgodnie z życzeniem donatora zawartym w akcie donacji. Ceremonia pochówku odbywa się w obrządku świeckim (par. 6 Regulaminu „Programu Świadomej Donacji” Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu, LINK).
Świadczenie w postaci bezpłatnego pogrzebu dla każdego seniora (i nie tylko) w ramach Programu Świadomej Donacji – w jaki sposób można wziąć w nim udział (na przykładzie Uniwersytetu Warszawskiego)?
Celem wzięcia udziału w Programie Świadomej Donacji, prowadzonym przez Uniwersytet Warszawski – zgodnie z par. 4 ust. 1 Regulaminu Programu Świadomej Donacji zwłok na cele dydaktyczne i naukowe realizowane na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Warszawskiego – na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Warszawskiego, należy złożyć w formie pisemnej tzw. akt donacji, którego wzór stanowi załącznik do ww. Regulaminu. Podpis na ww. akcie donacji, obligatoryjnie musi zostać poświadczony notarialnie. Koszty ww. poświadczenia notarialnego spoczywają na donatorze, ale może on dochodzić od Uniwersytetu ich refundacji. W akcie donacji, donator wskazuje m.in. osoby, które Uniwersytet zobowiązany będzie powiadomić o jego pochówku.
Przekazanie zwłok, po śmierci donatora, wymaga uprzedniego stwierdzenia zgonu i jego przyczyn w karcie zgonu. Odbiór zwłok przez uczelnię jest możliwy w przypadku przekazania uczelni oryginału karty zgonu z zamieszczoną adnotacją urzędu stanu cywilnego o zgłoszeniu zgonu. O ile istnieje taka możliwość – Uniwersytet przejmuje również dokumentację medyczną.
Co istotne, donator w każdej chwili po złożeniu na Uniwersytecie ww. aktu donacji – może zrezygnować z przekazania swoich zwłok uczelni.
Nie tylko Uniwersytet Warszawski – pochowanym można zostać również bliżej swojego miejsca zamieszkania, korzystając z Programów Świadomej Donacji, prowadzonych przez inne uczelnie wyższe w kraju
Uniwersytet Warszawski nie jest jedyną uczelnią wyższą w Polsce, która prowadzi Program Świadomej Donacji, ale w programie tej uczelni – może wziąć udział każda osoba zamieszkująca na terytorium Polski, a nie wyłącznie mieszkańcy Warszawy (czy odpowiednio – województwa mazowieckiego).
Program prowadzony np. przez Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu jest natomiast skierowany wyłącznie do osób zamieszkałych i przebywających w obrębie województwa dolnośląskiego, opolskiego lub lubuskiego (zgodnie z par. 1 ust. 1 regulaminu programu, dostępnego pod adresem: LINK). Korzyść z udziału w takim programie, prowadzonym w ramach „lokalnego” uniwersytetu może być jednak taka, że zwłoki donatora zostaną pochowane bliżej jego miejsca zamieszkania – w przypadku programu prowadzonego przez Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu – w obrębie województwa dolnośląskiego, opolskiego lub lubuskiego (zgodnie z wolą donatora – w urnie, po ich uprzednim spopieleniu lub w trumnie, na jednym z cmentarzy komunalnych).
Senior podpisał akt donacji w ramach Programu Świadomej Donacji – czy jego bliscy, po jego śmierci, mogą sprzeciwić się przejęciu zwłok przez uczelnię?
Na przykładzie Programu Świadomej Donacji prowadzonej przez Uniwersytet Warszawski – następcy prawni donatora, wbrew jego woli wyrażonej w akcie donacji – mogą nie wyrazić zgody na donację zwłok przez Uniwersytet. Są oni jednak wówczas zobowiązani do zwrotu Uniwersytetowi kosztów poniesionych przez niego w związku z zabezpieczeniem, transportem i przechowywaniem zwłok do chwili powiadomienia Uniwersytetu przez następców prawnych donatora o braku takiej zgody (par. 7 Regulaminu Programu Świadomej Donacji zwłok na cele dydaktyczne i naukowe realizowane na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Warszawskiego).
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 9 maja 2025 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2025 r., poz. 718)