Świadczenie wspierające miało być nową formą pomocy dla dorosłych osób z niepełnosprawnościami, wypłacaną przez ZUS bez względu na dochód. Jednak nie wszyscy uprawnieni, czyli ci, którzy uzyskali odpowiedni poziom potrzeby wsparcia (co najmniej 70 punktów), mogą je otrzymać. Jedną z głównych przeszkód jest pobyt w placówkach całodobowej opieki. Oto szczegóły.
- Świadczenie wspierające a kluczowe wyłączenie: pobyt w instytucji całodobowej opieki
- Dlaczego świadczenie wspierające nie przysługuje w ośrodku?
- Świadczenie wspierające dla osób niepełnosprawnych przebywających w ośrodkach pomocy. Czy nastąpi zmiana przepisów?
- Ważne terminy świadczenia wspierającego
- Świadczenie wspierające a pobyt w ośrodku lub w prywatnym domu opieki - podsumowanie
Świadczenie wspierające a kluczowe wyłączenie: pobyt w instytucji całodobowej opieki
Zgodnie z art. 5 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 2023 roku o świadczeniu wspierającym, świadczenie to nie przysługuje, jeżeli osoba z niepełnosprawnością została umieszczona w jednej z poniższych instytucji:
- Dom pomocy społecznej (DPS),
- Rodzinny dom pomocy,
- Zakład opiekuńczo-leczniczy (ZOL) lub pielęgnacyjno-opiekuńczy (ZPO),
- Inne placówki zapewniające całodobową opiekę (w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej),
- Zakład karny, poprawczy lub areszt śledczy.
Co istotne, ustawa nie rozróżnia placówek publicznych od prywatnych. Sam fakt przebywania w instytucji, która zapewnia całodobową opiekę, jest podstawą do odmowy lub zawieszenia wypłaty świadczenia wspierającego.
Dlaczego świadczenie wspierające nie przysługuje w ośrodku?
Głównym powodem, dla którego ustawodawca wprowadził to wyłączenie, jest chęć uniknięcia podwójnego finansowania. Jeżeli osoba przebywa w instytucji, której działalność jest dotowana lub finansowana ze środków publicznych (np. publiczny DPS), państwo ponosi już część kosztów jej utrzymania i opieki. Świadczenie wspierające, będące formą pomocy finansowej, w takim wypadku byłoby traktowane jako nieuzasadnione dublowanie wydatków. Kontrowersje narastają w przypadku placówek prywatnych (komercyjnych domów opieki). Rodziny osób z niepełnosprawnościami i eksperci podkreślają, że w placówkach prywatnych państwo nie ponosi żadnych kosztów utrzymania pensjonariusza. Świadczenie wspierające (które może wynosić nawet ponad 4000 zł miesięcznie) mogłoby stanowić realne wsparcie finansowe dla rodzin w pokryciu wysokich opłat za opiekę komercyjną (często rzędu 5000–8000 zł). Obecna luka prawna prowadzi do niesprawiedliwości. Osoba korzystająca z całodobowej, prywatnej opieki w swoim domu ma prawo do świadczenia, podczas gdy ta sama osoba w prywatnym domu opieki jest tego prawa pozbawiona.
Świadczenie wspierające dla osób niepełnosprawnych przebywających w ośrodkach pomocy. Czy nastąpi zmiana przepisów?
Kwestia wyłączenia z prawa do świadczenia wspierającego osób przebywających w prywatnych placówkach budzi poważne wątpliwości natury konstytucyjnej (naruszenie zasady równości i prawa do zabezpieczenia społecznego) i jest przedmiotem interpelacji poselskich. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapowiedziało przegląd działania ustawy po pierwszym roku jej obowiązywania, czyli w 2025 roku. Póki co się to nie wydarzyło. Na tej podstawie mogą zostać podjęte decyzje dotyczące ewentualnych zmian. Głównym postulatem, który ma szansę zostać rozważony w toku przeglądu, jest zniesienie ograniczenia dla osób, których pobyt w placówce całodobowej jest w całości pokrywany ze środków własnych (lub ich rodzin).
Ważne terminy świadczenia wspierającego
Warto pamiętać, że samo świadczenie wspierające jest wprowadzane stopniowo. Kalendarz wdrożenia jest uzależniony od liczby punktów w skali potrzeby wsparcia, przyznanych przez Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Im wyższy poziom potrzeby wsparcia, tym wcześniej można ubiegać się o świadczenie.
- Od 1 stycznia 2024 roku możliwość ubiegania się o świadczenie mają osoby, które uzyskały od 87 do 100 punktów.
- Od 1 stycznia 2025 roku dołączą do nich osoby z poziomem potrzeby wsparcia wynoszącym od 78 do 86 punktów.
- Od 1 stycznia 2026 roku świadczenie zostanie udostępnione dla osób, które uzyskały od 70 do 77 punktów.
Nawet jeśli przepisy dotyczące pobytu w placówkach się zmienią, osoby z niższym poziomem wsparcia będą mogły ubiegać się o świadczenie zgodnie z tym trzyletnim harmonogramem.
Świadczenie wspierające a pobyt w ośrodku lub w prywatnym domu opieki - podsumowanie
Aktualna sytuacja prawna dotycząca świadczenia wspierającego (stan na listopad 2025 roku) nadal budzi kontrowersje, zwłaszcza w kontekście osób przebywających w placówkach całodobowej opieki. Mimo że Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przeprowadziło zaplanowany na 2025 rok przegląd przepisów po pierwszym roku obowiązywania ustawy, kluczowe wyłączenie pozostaje w mocy. Obecne przepisy w dalszym ciągu wykluczają z prawa do świadczenia wspierającego osoby, które przebywają w instytucjach zapewniających całodobową opiekę, takich jak domy pomocy społecznej (DPS), rodzinne domy pomocy, zakłady opiekuńczo-lecznicze (ZOL), czy pielęgnacyjno-opiekuńcze (ZPO). Co szczególnie istotne i krytykowane przez stronę społeczną, wyłączenie to jest stosowane niezależnie od tego, czy placówka jest publiczna, czy prywatna. W praktyce oznacza to, że nawet jeśli pobyt w prywatnym domu opieki jest w całości opłacany ze środków własnych lub rodzinnych, świadczenie wspierające – mające służyć poprawie jakości życia – nie przysługuje, a ustawodawca uzasadnia to chęcią uniknięcia podwójnego finansowania.
Kwestia niesprawiedliwego traktowania osób w prywatnych, pełnopłatnych placówkach była przedmiotem ministerialnych analiz w ramach przeglądu ustawy, a także jest podnoszona w pismach kierowanych do rządu, np. przez Rzecznika Praw Obywatelskich. Choć Rada Ministrów przyjęła już sprawozdanie i rekomendacje po przeglądzie, na chwilę obecną (listopad 2025 roku) nie wprowadzono nowelizacji, która zniosłaby ten zakaz dla osób w pełni finansujących swój pobyt. Można jednak oczekiwać, że ewentualne przyszłe zmiany, jeśli do nich dojdzie, będą wynikały właśnie z tych rekomendacji.